Translating culture: Translation of Aşk Sarhoşluğunun Sabahı as Drunkard Morning novel by Fettâne Hacc Seyyid Cevâdî

Abstract

Yaşamın her alanında etkisi olan kültür, toplumdan topluma farklılık gösterir. Bir topluma ait olan gelenek görenekler, ritüeller, yaşam biçimi bir başka toplumda farklı bir görünüşte karşımıza çıkar. Toplumlar arası var olan bu kültür farklılıklarına iletişimi sağlayan çeviri esnasında da karşılaşılır ve bu kültür farklılıkları çevirmene çeviri sürecinde birtakım kararlar aldırır. Her iki dile, her iki kültüre hâkim olması beklenen çevirmen aldığı bu kararlarla ya kaynak metne bağlı kalır ya da erek metinde yeni bir metin oluşturma eyleminde bulunur. Bu yeni metin oluşturma sürecinde çevirmen birtakım çeviri stratejileri uygular. Bu çalışmanın amacı, İranlı yazar Fettâne Hacc Seyyid Cevâdî’nin 1995 yılında yayımlanan Bâmdâd-ı Humâr adlı eserinin Saliha Aydoğan tarafından Aşk Sarhoşluğunun Sabahı adıyla Türkçeye yapılan çevirisinde kaynak metinde yer alan kültürel öğelerin çevirisinde kullanılan çeviri stratejilerini ortaya koymaktadır. Çevirmenin aktardığı kültürel öğeler Peter Newmark’ın sınıflandırmasına göre çevresel unsurlar, maddi kültür, sosyal kültür, kuruluşlar/gelenekler/faaliyetler/süreçler/kavramlar, gelenek ve görenekler, deyim ve ifade kalıpları şeklinde sınıflandırılmıştır. Sınıflandırılan kültürel öğeler aktarma, doğallaştırma, kültürel eşdeğerlik, işlevsel eşdeğerlik, betimleyici eşdeğerlik, anlam çözümlemesi, eş anlamlılık, öykünme/alıntılama, yer değiştirme, değiştirme, kabul gören çeviri, ödünleme, redaksiyon-genişletme, açımlama, notlar, eklemeler, açıklamalar gibi çeviri stratejileri bağlamında incelenmiştir. Yapılan karşılaştırmalı incelemenin sonucunda, çevirmenin tek bir çeviri stratejisi kullanmadığı, farklı stratejileri kullanarak çeviri işlemini gerçekleştirdiği ve iki kültür arasındaki farklılıklardan kaynaklanan zorlukları bu şekilde aştığı görülmüştür.