Hastalık ve Ölüm Getiren Varlıklarda Yeni Bir Adlandırma "Avcıkarısı" Karaman Örneği

Abstract

Listen

Translate article

Dünyada iletişim araçlarının gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla beraber müşterek değerlere doğru süratli bir gidiş söz konusudur. Yani diğer bir anlamıyla küreselleşme denilen kavram dünyayı uhdesine almaktadır. Bu oluşan durum ulusal ve yöreye özgü kültürlerin yok olmasına diğer bir ifadeyle yöresel kültürlerden uzaklaşma ve yozlaşma sorunsalını meydana getirir. Dünyada oluşacak ortak bir kültüre karşın yöreye özgü kültürel değerlere dönülmesi gerektiği insanlar tarafından fark edilmiş ve bu minvalde çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu minvaldeki çalışmaların başında insanoğlunun tarihî süreç içerisinde biriktirdiği kültürel ürünler gelmektedir. Kültürel ürünlerin korunması adına yapılan derleme ve arşivleme çalışmalarının önemi giderek son dönemde artmıştır. Bu bağlamda Türk halk edebiyatı ürünleri arasında bulunan anonim halk edebiyatı ürünleri içerisinde değerlendirilen efsaneler önemli bir yer tutar. Efsaneler, olmuş veya olabilecek olayları yer, kişi ve olaylar bağlamında olağanüstü ögelerle bezenmiş olarak anlatılan kısa, mensur şekildeki halk anlatmalarıdır. Efsaneler içerisinde de yapılan sınıflandırmalarda olağanüstü varlıklarla, kişilerle ve yaratıklarla anlatılan efsanelerde önemli bir yer teşkil eder. Beliritilen başlığın içerisinde alt başlık olarak hastalık ve ölüm getiren varlıklarla ilgili anlatılan efsanelerde Türk kültür inanç sistemine göre genellikle lohusa kadınlara ve kısrak atlara bazen de çocuklara musallat olan iyi sayılmayan bir ruh şeklinde “alkarısı, albastı, albasması, alkızı, al ocağı, kepoz, congoloz” olarak adlandırılan cin taifesinden olduğu düşünülen bir varlıktan bahsedilir. Belirtilen adlandırmalar Anadolu sahasındaki ve Türk dünyasındaki kullanım şekilleridir. Biz de bu çalışmamızda Karaman yöresinde bu kötü ruhla ilgili anlatılan efsane örneklerinde farklı bir adlandırma tespit ettik. Tespit edilen bu adlandırma derleme şeklinde görüşme yöntemi kullanılarak ortaya konacaktır. Böylelikle hastalık ve ölüm getiren varlıklarla ilgili yapılan adlandırmalara yeni bir adlandırma olarak “avcıkarısı” sözcüğü bu çalışmayla literatüre girmiş olacaktır.