The Tahqiq and Translation of Ahmed Feyzî Çorumî's Tertibi'l-‘ulûm and Its Evaluation

Abstract

Geleneğimizde ilimlerin tasnif edilmesiyle ilgili pek çok eser kaleme alınmıştır. Bunların arasında Saçaklızâde’nin Tertîbü’l-‘ulûm adlı eserinin önemli bir yeri vardır. Bu eserde ilimlerin tanımları, tahsil sırası, ilimleri tahsil etmenin hükümleri ve dönemin eğitim kurumları olan medreselerde takip edilecek eserlerin isimleri gibi hususların yanında, hoca ve talebelere birtakım tavsiyelere de yer verilmiştir. Ahmed Feyzi Çorumî ise el-Müntehab min Tertîbi’l-‘ulûm adlı risalesini, Saçaklızâde’nin eseri olan Tertîbü’l-‘ulûm’dan bazı seçkiler yaparak oluşturmuştur. Seçki işlemini genellikle ilimlerin tanımı ve bu ilimleri öğrenmek isteyenlerin okuması gereken kitaplar konusunda yapmıştır. Bu seçme işlemini yaparken kimi zaman Saçaklızâde’nin cümlelerini olduğu gibi aktarırken, kimi zaman da farklı yerlerde zikrettiği cümleleri bir araya getirerek aktarmıştır. Ahmed Feyzi, Saçaklızâde’nin vermiş olduğu malumattan faydalanmasının yanında bazen Saçaklızâde’nin cümlelerini açıklamış, Saçaklızâde’nin yer vermediği eserleri örnek olarak zikretmiştir. Bazen de Saçaklızâde’nin belirtmiş olduğu kimi eserleri değiştirerek kendisine göre daha uygun olanını tercih etmiştir. Bu çalışmada el-Müntehâb’ın tahkik, tercüme ve değerlendirmesi yapılarak iki eser arasındaki farklılıklar ortaya konmuştur. Elde edebildiğimiz tek nüsha üzerinden yaptığımız tahkik kısmında, metnin daha anlaşılır olması için tarafımızca eklenen yerler ve başlıklar köşeli parantezle belirtilmiş ve bazı dipnotlar eklenmiştir. Anlamın kapalı olduğu bazı noktalarda ise Saçaklızâde’nin ifadelerinden yararlanılmış bu işlem dipnotlarda açıklanmıştır. Değerlendirme noktasında ise Ahmed Feyzi’nin ele aldığı konular, Saçaklızâde’nin eserinde ilgili bölümde yerleri bulunarak karşılaştırma yapılmış, aralarındaki farklar ve benzerliklere dikkat çekilmiştir.