Âteş-Gede-i Muntafî’de Yer Alan Şairler

Abstract

Yaklaşık altı asır süren, köklü ve derin bir geçmişe sahip olan klasik Türk edebiyatı, tarihî süreçte, Fars edebiyatı ile etkileşim içerisinde olmuştur. Gerek Anadolu coğrafyasında gerekse Gazneli ve Selçuklu dönemlerinden başlayarak Safevîler dönemine kadar İran ve Türkistan coğrafyasında birçok Türk şairin Farsça şiirler söyleyip yazması bu etkileşimi göstermektedir. Klasik Türk edebiyatı ile Fars edebiyatı arasındaki münasebeti daha sağlıklı değerlendirmek için Türkistan ve Horasan coğrafyasına yönelip Farsça tezkireleri incelemek gerekmektedir. Farsça tezkireler Türk ve Fars edebiyatı için ortak başvuru kaynağıdır. Özellikle Anadolu dışında Farsça şiir söyleyen ve yazan Türk şairleri bu tezkirelerden öğrenmekteyiz. Lutf Ali Beg Âzer b. Aga Han-ı Begdîlî’nin 18. yüzyılda Farsça kaleme aldığı Âteş-gede Farsça tezkireler arasında müstesna bir yere sahiptir. İran ve Türk edebiyatı için önemli bir kaynak olan Âteş-gede’de Farsça şiir söylemiş Türk ve İranlı yaklaşık 850 şairin biyografisine, edebî kişiliğine ve eserlerinden örneklere yer verilmiştir. Bu makalenin konusu, Âteş-gede’nin Türkçe tercümesi olan ve henüz müellifi bilinmeyen Âteş-gede-i Muntafî’de biyografileri verilen şairlerdir. Makalemizde ilk olarak Lutf Ali Beg Âzer b. Aga Han-ı Begdîlî’nin hayatı, sanatı ve eserleri üzerinde durulacaktır. Daha sonra Âzer’in Âteş-gede’si ve Âteş-gede-i Muntafî hakkında kısa bilgi verilerek iki eser tertip ve muhteva bakımından kıyaslanacaktır. Makalenin son bölümünde, Âteş-gede-i Muntafî’de yer alan şairler memleketlerine göre tasnif edilerek araştırmacıların dikkatine sunulacaktır.