Arab Geographers Research Articles

ACCEPTANCE OF THE ISLAM BY TURKS AND THE FIRST TRANSLATIONS OF THE QUR’AN IN TURKIC

After Turks had accepted Islam as the official state religion, the Qur’an was translated into Turkic as a whole. The emergence of the Islamic religion in the Arabian Peninsula dates back to the VI-VII centuries. The adoption of Islam as the official state religion among the Turks corresponds to circa three centuries after the birth of Islam. Suppose some Turkic tribes and small communities are exempted. In that case, Idil (Volga), the first independent Muslim Turkic state accepting Islam as the official state religion, is the state of Volga (Idyll) Bulgaria. Thus, Volga (Idyll) Bulgarian Khanate, the first independent Turkic-Islamic state, was completely far from Islamic countries, Bulgarian territory joined the Islamic geography with the acceptance of this religion, and the Bulgarian nation also accepted the spiritual authority of the Abbasid Caliphate. The Qarakhanid Khanate, the Ghaznavid dynasty, and the Seljuq dynasty emerged as the Turkic-Islamic state in later periods. With the acceptance of Islam as the state religion, the translation of the Qur’an into Turkic accelerated. As the patron of the religion was a state institution in this way, translation activities gained an official quality. The first translations of the Qur’an into Turkic were made using the word-for-word translation technique, which is often referred to as interlinear translation. Turkic equivalents were given to each Arabic word mentioned in the Qur’an. This method called interlinear translation is the translation technique seen in the first early Qur’an translations. Bilingualism was taken as the basis in the translations of the Qur’an, which are supposed to be made in the region of Transoxiana. In other words, both Turkic and Persian equivalents were given to Arabic words in the Qur’an translations made in this region. In the 10th century, Persian and Turkic were common languages of culture in the regions of Samarkand and Bukhara. Today, Persian domination is discussed in this geography.

Decentring whiteness in engaging Muslim geographies

In this commentary, I read Sidaway's ‘Beyond the Decolonial: Critical Muslim Geographies’ as an invitation to engage in alternative cartographies and lateral engagements with what Islam (broadly and complexly conceived) might say to the discipline. In doing so, I build upon Sidaway's invitation to suggest a deeper engagement with the complexity of already existing Islamic geographical traditions and scholarship on Muslim spatialities by pulling out two themes that echo some of those raised in the main article: (1) Islamic traditions of mapping and cartography, and (2) scholarship on Islam and the city. The central aim of my response, however, is to push for different entry points when considering the decolonial possibilities of Muslim geographies rather than an entry point of dismissal from disciplinary geography. Only by decentring the whiteness of the discipline as the starting point, can Islamic traditions of geography be engaged on their own terms, as complex, evolving, contextual, and at times perhaps problematic.

Languages of din: Place, history, and paths

In this commentary, I engage with James Sidaway's recent article, ‘Beyond the Decolonial: Critical Muslim Geographies’. I respond to its contributions and provocations by asking two linked questions. First, what is the place of language in these critical Muslim geographies? I suggest that geographers should situate their engagement with key terms in their contexts, a project that complicates how terms like din are taken to be a core part of Muslim geographies. Second, I ask how we are to understand the ‘Muslim’ of Muslim geographies. Our answer to that question has consequences for how we understand our categories of practice and analysis.

Islam's weight in global history: A response to Sidaway.

In this commentary, we discuss three major themes that Sidaway raises in his article, 'Beyond the Decolonial: Critical Muslim Geographies': the problem of Muslims as 'others'; the fraught role of religion as a universal category; and Muslim geographies as perceived in area studies and global history. Along these lines, we argue that Sidaway makes a number of important interventions aimed at changing the social science focus on Muslims in the West, highlighting the importance of Islamic concepts, and dislocating spaces of Islam from predefined geographical areas. After a critical discussion of the specific approaches presented in the article, we follow up on Sidaway's encouragement to think beyond the decolonial. We see this as an invitation to formulate our own vision of a new global history of Islam that takes into account traces of the influence of Muslims and of Islam more broadly speaking from Indigenous Australia to China to the Americas, and from everyday culture in Europe to extinct empires in Iberia, Sicily, and the Balkans. From this perspective, we argue, a more serious engagement with the multitude of global Islamic influences beyond Muslim communities might turn into a powerful force of decolonization.

Muslim geographies, positionality, and ways of knowing migration

AbstractAmid the proportion of work on ‘Muslim geographies’, the majority has focused on Muslims as a minority discussed within societies of the West. Additionally, this work rarely discusses the positionality of the researcher despite significant overlap with work in feminist, social, and cultural geographies. This paper takes ‘Muslim geographies’ as a starting point to further problematise accounts of knowledge, subjectivity, and power with regard to the treatment of Islam in geography. I argue that geographical analysis from different standpoints is needed to yield other ways of knowing about Muslims and how they orient themselves across space and time. This theoretical intervention is informed by my fieldwork experience as a Muslim male conducting ethnographic research on migration and labour precarity with other Muslim migrants across Taiwan. As I transited through various Muslim spaces, being Muslim provided privileged access and shaped the direction in which the research progressed.

The 10th-Century Arab Geographers Al-Istakhri and Ibn Hawqal on Qabq

For the first time in Russian historiography, this paper provides information on the 10th-century Qabq history through translation, commentary and comparative analysis of excerpts from the Arabic geographical work Kitab al-masalik wa-l-mamalik (The Book of Routes and Kingdoms) by al-Istakhri and from the account of the same title written by Ibn Hawqal, which concern the history of the Caucasus peoples. The data on polities, the Caspian Sea as well as on other localities of the Eastern Caucasus given by both authors significantly complement those supplied by preceding writers. The paper established that information on Qabq in the works by al-Istakhri and by Ibn Hawqal provided, respectively, in chapters Armenia, Arran and Azerbaijan and Khazar Sea coincides in general and varies only in some parts of the text. It is noteworthy that Ibn Hawqals text is much more detailed than that of al-Istakhri. Moreover, I used a critical approach to N.A. Karaulovs translation of excerpts from the above-mentioned works of al-Istakhri and Ibn Hawqal and established that his translation not only contains some stylistic flaws and interpretative errors, but also omits certain fragments from both Arabic texts. The results of this research will greatly enrich researchers understanding of the early medieval historical geography of Qabq. It can also be used to further the source studies for the writing of a medieval history of the Caucasus.

There's no place like [your] home: Exploring Somali hospitality as a care-full choreography enhancing Somali Canadian diasporic wellbeing

This article explores Somali hospitality's ontological functions as a cultural custom that functions to enhance the well-being of its (Somali) visitor(s). Interviews with first-generation Somali Canadians (n = 27) depicted Somali hospitality as a choreographed ritual which caters care-fully and sequentially to guests’ well-being. From door to departure, the guest is 'top-down centralized' — the custom commencing first with an attention to a guest's physiological needs (e.g., food, drink, shelter); then shifting to focus on their welfare necessities (e.g., financial, social, medical), and concluding with an implicit awareness of guests' social well-being (e.g., sense of community, sense of belonging in place). During Somali hospitality, both home and host are transformed into material sites of protection, the cultural customs of the homeland providing a buffer against the weight of occupying a multiply racialized (Black, Somali and Muslim) in settler colonial place. Occurring in the private geographies of Somali home(s), the ritual provides Somalis a temporary break from the structural logics of anti-blackness and Orientalism negotiated daily in public space. Through prioritization of homeland social dynamics, the custom care-fully re-positions Somali guests from margin to center — from out of place, to in place. In focusing on geographies of the Somali home and the concealed spaces of racialized Black folk, this work contributes to the areas of Black feminist and Muslim geographies as well as to diaspora research concerned with migrant well-being at large. Most importantly, by highlighting the qualitative intricacies of Somali hospitality, this work validates the existence Black Arab cultural customs, for they remain largely subordinated within and erased from the Arab social imagination.

Al-Idrisi at the Court of the Christian Sovereign

The paper examines the history of cooperation between two outstanding personalities of the 12th century — the Arab geographer al-Idrisi and the king of Norman Sicily Roger II, by whose order and with whose assistance al-Idrisi created the geographical work “The Book of Pleasant Journeys into Faraway Lands”, which included, in addition to describing the ecumene, detailed maps. An analysis of the history of the creation of this work from the point of view of such a discipline as the geography of knowledge leads to an understanding of the features of both the form and the content of al-Idrisi’s work. Despite the fact that al-Idrisi borrowed the general principle of land description according to latitudinal zones-climates from the Islamic geographical tradition, his approach to the depiction of the countries and peoples of the world reveals significant differences from the practice of Islamic scientists. In his work, al-Idrisi creates a space devoid of hierarchy, homogeneous in terms of value, permeated with paths that connected cities and countries.

Routes, Roots, and Rihla: Cartography of Feminine Islam in Contemporary Anglophone Travel Narratives by Muslim Women from India

Drawing on Anees Jung’s Night of the New Moon: Encounters with Muslim Women in India (1993) and Nighat Gandhi’s Alternative Realities: Love in the Lives of Muslim Women (2013), two contemporary anglophone travel narratives documenting the lives of Muslim women, the article explores the cartography of feminine Islam in the Indian subcontinent and argues that both authors, in mapping the geography of Muslim women, take inspiration from Rihla narratives, the medieval Islamic genre of travel literature. It explores how the generic esthetics of Adab-al-Rihla (travel literature) resonate with the esthetics employed by the authors in their “eye-witness” accounts of Muslim societies: how journeys in search of Muslim women bring the traveler close to Talib-e-’ilm (knowledge-seeker) of Rihla, how, through their discoveries, the authors reclaim the domain of knowledge production, how the narratives, by incorporating everyday and commonplace, along with ‘aa’jaib and nawadir (strange and rare), remediate sublimity of the genre, and how do the authors map secular and sacred in Muslim geographies raising questions about the spaces that women inhabit. Furthermore, it investigates how, by revealing the feminine, both texts contest the inherent masculinity of Rihla tradition and challenge the hegemonic narratives about women and lived Islam in the subcontinent.

CONTRIBUTIONS OF SHİHĀBEDDĪN ʿUMAR AL-SUHRAWARDĪ IN THE ORGANIZATION OF FUTUWWA

Derived from the Arabic word fetā " فتى " and containing meanings such as "sacrifice, generosity, courage, youth, bravery, bravery, virility, brotherhood", futuwwa is a summary of the moral virtues that a Muslim should acquire in the most general sense. Futuwwa requires prioritizing the interests of his religious brother rather than his own self, worrying about people's problems, giving unexpected and unrequited favours and treats, and seeing others as more important, valuable and respected than himself. Although it is possible to trace its origins back to pre-Muslim times, futuwwa gained a religious content in the Islamic period, and their adoption of similar moral teachings enabled the ṣūfīs to embrace futuwwa. The people of Ṣūfism have completely disguised futuwwa by isolating it from its non-Islamic manifestations. In the historical process, the official identity of the futuwwa organization coincides with the period of Abbasid Caliph Nāsır li-Dīnillāh. Seeing the Futuwwa troops as a great power, the Caliph Nāsır aimed to restore the political and social authority of the state through this organization. In this way, he brought together the futuwwa groups, which lacked a central administration and sometimes attempted rebellion movements and enabled the futuwwa to turn into an official institution of the state and an organization. The contribution of Shihābeddīn ʿUmar al-Suhrawardī, who advised Caliph Nāsır in many ways, in the organization of the futuwwa cannot be denied. Due to her reputation with the Caliph Nāsır, Suhrawardī served as an embassy in the activities carried out in order to gain an institutional dimension for futuwwa. In addition, the work called Risālatu'lfutuwwa, in which he explains the basic principles of futuwwa and tries to build a theoretical ground, is evaluated in the provision of the first regulation on futuwwa in the Islamic geography. This study aims to deal with the futuwwa structure, which forms the basis of Akhism, in line with the political, religious and socio-cultural background of the period. In this context, the activities put forward in the process of institutionalization of futuwwa and the central place of Caliph Nāsır and Shihābeddīn ʿUmar al-Suhrawardī in this process will be determined. Keywords: Ṣūfism, Futuwwa, Akhism, Caliph Nāsir, Shihābeddīn ʿUmar al-Suhrawardī.

Lived Islam: Embodied Identities and Everyday Practices among American Muslim Youth

This article explores lived Islam in the context of two young American Muslim women’s everyday lives. Although much of the scholarship on Muslim geographies is grounded in people’s everyday lives, the focus has been to situate and examine the specific meanings and expressions of “Muslim” identities. Whereas scholars intentionally have been writing against anti-Muslim racism and with the commendable aim of gaining extensive knowledge, our focus on “Muslim” has at times been at the expense of other salient identities, activities, and interests of interlocutors. Drawing on the broader scholarship on lived religion, this article offers geographers an approach to lived Islam influenced by feminist geographical and phenomenological frameworks. Through ethnographic methods, lived Islam offers a detailed picture of subjective everyday life, with a focus on embodied and emotionally charged memories, intersecting identities, and practices. Such a feminist approach to the lived enactment of religious faith rejects inherent identity categories as well as binaries such as religious–secular. Lived Islam contributes importantly to Muslim geographies and feminist geographies of religion by elaborating on the complexities of Muslim lives and identities, how being Muslim is integral to different kinds of nonreligious identities and practices in different secular and nonreligious spaces within specific social and political contexts.

Beyond the decolonial: Critical Muslim geographies

This paper considers selected decolonial moves in geography, building on engagements with postcolonial theory since the 1990s and earlier currents of radical geography. Whilst the paper charts their interactions, including the impacts of selective intellectual influences from Latin America, it foregrounds Muslim geographies. The decolonization of Muslim geographies questions concepts and upgrades terminology, and speaks to crucial interfaces of circuits of capital, economic and political geographies and area studies. Such moves entail relearning from epistemological, social and spatial ‘peripheries’ and establish connections, notably with Black geographies. The conclusions consider how such links transcend decolonial geographies.

Eastern Europe in the Geographical Work of Abū al-Fidāʾ: Personal Experience and the Burden of Tradition

This paper raises the question of the influence of a scholar’s personal experience on their research strategies, which determines the selection of sources, the purpose of creating a work, its structure, and content. The author refers to A Sketch of the Countries (Taqwim al-buldan), a work on Eastern Europe in world geography by Abū al-Fidāʾ, a Syrian scholar of the first third of the fourteenth century and emir of the city of Hama. The purpose of the paper is to reconstruct Abū al-Fidāʾ’s methods of work employing source analysis and trace the correlation between his principles of selection of sources, on the one hand, and the parameters of the geographical area characterised by him in Eastern Europe, on the other. The personal experience of the geographer, who was primarily a military leader and politician and maintained constant contact with the leaders of Mamluk Egypt, had a decisive influence on the content of messages about Eastern Europe. With access to information related to Egypt’s relations with the outside world, including with the strongest state in Eastern Europe at that time – the Golden Horde, Abū al-Fidāʾ was able to compose original descriptions of the Black Sea, and give detailed characteristics of the Golden Horde cities of the Northern Black Sea region, the Azov region, and the Lower and Middle Volga regions. The analysis of the geographer’s reports demonstrates that the ethnopolitical picture of Eastern Europe in Abū al-Fidāʾ’s treatise is practically exhausted by the borders of the Golden Horde, despite the presence of rich material about Rus’ and the Eastern Baltics in the treatise of the famous Arab geographer al-Idrisi (12th century), whose work Abū al-Fidāʾ widely used to characterise different regions of the world. At the same time, the basis of Abū al-Fidāʾ’s story about Eastern Europe is formed by extensive excerpts from the work of Ibn Sa‘id al-Maghribi, a Spanish-Arab geographer of the second half of the thirteenth century related to the territory under the control of the Golden Horde khans. Thus, the significance of al-Idrisi’s information about Eastern Europe was assessed by Abū al-Fidāʾ in the light of the information about the region that came to Mamluk Egypt through channels connected with the Golden Horde. It was the relevant information about certain objects in the region that performed structure-forming functions in the description deforming the traditional context or even completely displacing it.

A Comparative Evaluation of The Role of Fiqh in Islamic Finance

After the glorious empires in the past, Muslim societies could not continue the same development in the modern period. It is a common understanding that Muslims cannot follow economic developments and that these developments are prevented due to their social structure. Fiqh has been addressed as one of the reasons for this situation, even the most important one, in economic thought. Fiqh, which has a structure that directly affects the lives of Muslims due to its position in Islamic geography, has a role that prevents the emergence of modern capitalism. It becomes a subject of criticism because it prevented the transformations brought by capitalism in Muslim societies and could not transform itself. It is argued that the legal institution in the Western world has gone through the necessary transformations and strengthened the foundations of the emerging economic system, but Fiqh could not achieve the same situation. Considering this issue in terms of institutional economics, the first thing to do is examine Fiqh's role in societies where it is applied. Fiqh is a branch of science that has the ability to change its judgment with the change of time in the face of problems that arise with an issue-oriented attitude. The problems faced by different nations in different regions have been resolved. Thus, in terms of institutional economics, it could not be possible to declare Fiqh unsuccessful by measuring it with the criteria applied to Western societies. On the other hand, it has been argued in Islamic economic studies that the flexibility of Fiqh leads to practices that cannot be morally approved. It does not seem appropriate to evaluate Fiqh independently from morality because of its normative nature, it also includes moral elements. The ulama dealing with the science of Fiqh did not make such a distinction. Today's practices also explain this situation. As a result, although not as much as before, Fiqh continues to play an essential role in Islamic societies as a vital institution.

Yönetim Anlayışının Kuramsal Çerçevesi Paralelinde Kuran’da Yönetim ve Yöneticilik

In this study, the subject of management and management in the Quran is examined in parallel with the theoretical framework of management understanding. The history of the development of the understanding of management The history of the development process dates back to a very long period. The understanding of management with individuals and institutions has existed for centuries in the world and is in constant development. Contributions to management from the first periods of history to the present day have usually been provided by bureaucratic authorities within the framework of state administration. When we look at the Islamic world, we see that the understanding of management is Hazrat Mahdi (as). It seems that he reached his peak with Muhammad, and this understanding of management continued through the caliphs who followed. As a result of the fact that the strong understanding of the management of Islamic culture and civilization also spread to a much wider geography than before in this minval during the periods when the Turkish Islamic states took over the management process and spread this knowledge to almost the entire Islamic geography in an absolute sense. In this aspect, the study aims to examine the issues of management and stewardship in the context of the Quran. Key Words: Quran, Manager, Management Theories

THE SOVIET INVASION OF AFGHANISTAN AND THE AFGHAN JIHAD IN YEDI GUZEL ADAM’S MAVERA

Mavera dergisi 1976’da bir grup şair ve yazar tarafından çıkartılan edebiyat dergisidir. Kültür ve sanat alanında ön plana çıkan dergi İslami edebiyat türü olarak nitelendirilmektedir. Bir edebiyat dergisi olmasına rağmen Ortadoğu, uluslararası ilişkiler, politik konular ve düşünce üzerine yayınlar yapmaktadır. Dergi özellikle İslam dünyasındaki gelişmeleri yakından takip etmekte ve Müslüman halkların sorunlarını okuyucularıyla paylaşmaktadır. Bu meyanda Filistin sorunu, Hama Katliamı, Türkistan ve Cezayir gibi İslam coğrafyasındaki diğer gelişmeler derginin ilgilendiği meselelerdir.
 1979’da Afganistan’ın Sovyetler Birliği tarafından işgali ve işgale karşı verilen mücadele Mavera dergisinin ilgi alanıdır. İşgal ve Afgan direnişi deneme, öykü ve şiirlerle işlenmiş, savaş bölgesindeki gelişmeler yerinden takip edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada Cahit Zarifoğlu’nun Yedi Güzel Adam kitabıyla çağrıştırdığı Mavera çevresinin konuyu ele alışları incelenecek ve doküman analizi yapılarak konu irdelenecektir. Buradaki temel referans kaynağı Mavera dergisinin nüshalarıdır.

Samani Hanedanlığı Kubbesi Altında Fikirler, İnançlar ve Matürîdî

Abbasi Devleti’nin çevreyi kontrol etme gücünün zayıflamasına paralel olarak müstakil hanedanlıklar ortaya çıkmıştır. Bunlardan birisi de Mâverâünnehir ve Horasan coğrafyasında hâkimiyeti ele geçiren Sâmânî Hanedanlığıdır. Merkezi gücün dağılma sürecine girdiğini fark eden Sâmânî Hanedanlığı varlığını sürdürmek için farklılıkları bünyesinde tutma esasına dayalı yönetim sistemini uygular. Farklı inanç ve felsefi telakkilerin yer bulmasına zemin oluşturur. Verimli topraklar ve ipek yolu üzerinde kurduğu hâkimiyet sayesinde ise bölgeyi ticaret merkezine dönüştürür. Bu başarı, Sâmânî kubbesi altında farklı inançların ve fikirlerin yer bulmasına, bilimsel tartışmaların yapılmasına gelişmesine zemin oluşturur. Ne var ki gerek bölgenin jeopolitik konumu gerekse iktidar mücadelesinin uzantısı olan taht kavgaları, iç isyanlar, çevresel güç mücadelesi Hanedanlığı iç tüketim katmanına sürüklemiştir. 
 Hayatının yaklaşık 69 yılını Sâmânî Hanedanlığı kubbesi altında geçiren Ebu Mansûr Mâtürîdî (852 -944) dönemin en önemli düşünürüdür. Sünni anlayışın akılcı boyutunu temsil eder. Mâtürîdî’nin özgünlüğünü rahat ve müreffeh ortama, fikri tartışmaların düşük seviyede seyrettiği tezine bağlayan görüş gerçeği yansıtmamaktadır. Fikri derinliği, geliştirdiği anlama ve yorumlama yöntemi, tartıştığı konuların ilmi niteliği, aşırı görüşlere karşı verdiği mücadele önemli bir bilgin olduğunu gösterir. Bu fikri derinliğin ve özgünlüğün tarihi süreçte “kayıp olduğu” ve adının gereği gibi anılmadığı bir gerçektir. Bunun sebebi, Bağdat ve Basra’nın, Semerkant’tan daha önemli ilim merkezi olduğu, değildir. Çünkü bu dönemde entellektüel sermayenin yer değiştirdiğini gösteren birçok veri bulunmaktadır. Temel sebep, bölgede etkin olan iktidar-yorum ilişkisidir. İslam coğrafyasında bir önermenin içeriğini ilim değil, iktidar belirler. Görüşlerinden dolayı siyasî destek göremeyen Mâtürîdî merkezin dışına atılmıştır.

İbnü’l-Cezerî’nin (ö. 833/1429) Müncidü’l-Muḳriîn Adlı Eserinin Endülüs Kıraat Ekolü Açısından Kaynak Değeri

Endülüs, Doğu İslâm coğrafyasındaki karışıklıklar sebebiyle bilhassa hicrî beşinci ve altıncı asırlarda kıraat sahasının öne çıkan bölgelerinden biri olmuştur. Söz konusu asırlarda hayat süren Endülüslü kıraat âlimlerinin, özellikle kıraat farklılıklarına dönük olarak kaleme aldıkları eserleri, İslâm dünyasının pek çok bölgesinde büyük iltifat görmüş, kıraat tedrisatının temel çalışmaları kabul edilmiş ve bu alanın referans eserleri addedilmiştir. Bu kitapların başında da Ebû ‘Amr ed-Dânî’nin (ö. 444/1053) et-Teysîr fi’l-ḳırâ’âti’s-sebʻ adını taşıyan çalışmasıyla Kâsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî’nin (ö. 590/1194), Dânî’nin et-Teysîr’ini nazmederek vücuda getirdiği ve “eş-Şâṭıbiyye” şeklinde şöhret bulan Ḥirzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî isimli manzumesi gelmektedir. Diğer yandan bu çalışmalar, İbn Mücâhid’in Kitâbü’s-sebʻa’sından mülhem olmaları, dolayısıyla ekseriyetle yedi kıraat (ḳırâât-ı seb‘a) ile bunlara ait yalnızca on dört rivayeti içermeleri ve tarîk anlamında da kısıtlı kalmaları gibi nedenlerle kimi ulema tarafından eleştiri konusu yapılmıştır. Zikredilen türdeki eleştirilerin belki de en serti ise kendisi de bir Endülüslü kıraat âlimi olan Ebû Hayyân el-Endelüsî’ye (ö. 745/1344) aittir. Bu makale, İbnü’l-Cezerî’nin Müncidü’l-muḳriîn ve mürşidü’ṭ-ṭâlibîn isimli eserinde, Ebû Hayyân’dan nakille, Endülüs kıraat kültürüne yönelik aktardığı tespitlerin ve eleştirel bir yaklaşım ihtiva eden değerlendirmelerin çeşitli açılardan analizini konu edinmektedir. Alabildiğine uzun olan bu nakil, esasen Ebû Hayyân’a; et-Teysîr ve Ḥirzü’l-emânî’nin Hz. Peygamber’in işaret ettiği yedi harfin (el-aḥrufü’s-seb‘a) tamamını mı yoksa bir kısmını mı kapsadığı; tarihte on kıraatin okutulup-okutulmadığı, bu usulü okuyup-okutmanın hükmü ve bu metodun kabul görüp-görmediği yönünde yöneltilen soruya verdiği cevaptan ibarettir. Ebû Hayyân’ın anılan açıklamaları, her ne kadar muayyen bir soru üzerine dile getirilmişse de Endülüs’te kıraat ilminin tarihî seyri ve bu bölgedeki kıraat kültürünün temel özelliklerine dair pek çok bilgiyi bünyesinde barındırmaktadır. Bununla birlikte bu bilgilerden bazılarının daha geniş bir bakış açısıyla yeniden ele alınmaya, bazılarının çeşitli eklemelere ve bazılarının da muhtelif düzeltmelere ihtiyaç duyduğu anlaşılmaktadır. Diğer yandan eserin bu kısmındaki bilgilerin, muayyen başlıklar halinde aktarılmadığı, dağınık bir şekilde metnin farklı kısımlarına serpiştirildiği müşahede edilmektedir. Bu bağlamda öncelikle bahse konu nakilden çıkarılan rivayetler belirli konu başlıklarına ayrılmış, ardından da sözü geçen malumat bu başlıklar ekseninde değerlendirilmeye gayret gösterilmiştir. Belirtilen hususlar muvacehesinde bu araştırmada, öncelikle İbnü’l-Cezerî’nin Müncid’i hakkındaki kısa bir tanıtıma yer verilmiş, müellifin, bu eserinde Endülüs’teki kıraat faaliyetlerine geniş bir şekilde temas etmesinin altında yatan sebepler irdelenmiştir. Ardından “yedi kıraat metodunun Endülüs’e girişi”, “Endülüs kıraat kültürünün beslendiği temel kaynaklar”, “Endülüslü bazı âlimlerin yegâne otorite kabul edilmeleri”, “Endülüs’te yaygınlık gösteren kıraat tasnifatı” ve “Endülüs’teki kıraat eserlerinin sınırlı olduğu iddiası” meyanındaki beş başlık işlenmiş, bu noktalarda Müncid’in kaynak değeri ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu tetkikler neticesinde erken dönemlerden itibaren Endülüs’ten Doğuya yapılan rihlelerin doğurduğu etkiye paralel olarak Endülüs’ün yedi kıraat ile tanışıklığının, Ebû Hayyân’ın verdiği tarihten önceleri başladığı kanaatine varılmıştır. Aynı şekilde Hicaz’ın Endülüs’te tercih edilen kıraate, Bağdat’ın da Endülüslü kıraat âlimlerinin eserlerinin münderecatına büyük oranda tesiri görülmüş, böylelikle bu iki bölgenin, Endülüs kıraat ekolünün oluşumunda Mısır kadar rol oynadığı anlaşılmıştır. Endülüslü bazı kurrânın kıraat sahasında yegâne otorite sayıldığı, bu bölgedeki kıraat faaliyetlerinin bahsi geçen isimler etrafında şekillendiği müşahede edilmiş; Ebû Hayyân’ın bu noktadaki isabeti tespit edilmiştir. Endülüs’te kıraat farklılıklarını muhtevî çalışmaların yalnızca yedi kıraati içermediği, sekiz ve on kıraatin de bu bölgede bilindiğine dair pek çok örnekle karşılaşılmıştır. Ayrıca Endülüslülerce telif edilen eserlerin bazılarında olabildiğince geniş bir rivayet ve tarîk birikimine rastlanmıştır.

The Eclecticism of Proofs on the Road to Demonstrate The Existence of Allah: Examples of Dawwānī and Aḥmad Nūrī

İslâm inanç sisteminin en temel konusu ve gayesi şüphesiz marifetullah (Allah’ın bilinmesi) mevzuudur. Bu konuda yapılan çalışmalar literatürde daha çok isbât-ı vâcib olarak isimlendirilmekte, kelâm, felsefe ve tasavvuf ekollerinin her biri için en kıymetli mesai olarak kabul edilmektedir. Kelâm ekolleri daha çok İbn Sînâ’nın (ö. 428/1037) etkisiyle Fahreddin Râzî (ö. 606/1210) sonrası yoğun olarak bu kavramsallaştırmayı kullanmaya başlamıştır. Sûfiyye ise daha çok vahdet-i vücûd nazariyesi temelinde bu çalışmalara katılmıştır. Kelâm ilminde bütün inanç esasları en nihayetinde Allah’a imanı açıklamak ve güçlendirmek için temellendirilir. Bu sebeple Allah’a iman aslü’l-usûl (bütün ilkelerin aslı) olarak anılır. 
 Tarihî konjonktürde Kelâm ilmi içerde Müslümanların inanç meselelerini tartışırken dışarda da genişleyen İslâm coğrafyasının ortaya çıkardığı inanç meselelerine isbât-ı vâcib çalışmalarıyla cevap vermeye gayret etmiştir. Bu çerçevede nübüvvet ve âhiret konuları kelâma dahil edilmiştir. Kelâm tarihi başlangıcı itibariyle özellikle materyalist çevrelere karşı Allah’ın varlığını savunurken büyük ölçüde atomculuk nazariyesini kullanmıştır. Zaman içinde İslâm felsefesi ve tasavvufun sistemleşmesiyle beraber kelâmın hudûs delili, felsefenin imkân delili ve sûfiyyenin keşf ve ilham delili üç ayrı koldan bu mesaiyi güçlendirirken hem bu ekollerin kendi içindeki etkileşimi, hem de isbât-ı vâcib çalışmalarının muhataplarının çeşitlenmesi kullanılan delilleri birbirine yaklaştırmıştır. Özellikle Şehristânî (öl. 548/1153) ve Fahreddin Râzî (öl. 606/1210) sonrası terminoloji, konu ve metodoloji anlamında gerçekleşen yakınlaşma felsefî kelâm geleneğini ortaya çıkarmıştır. Bu süreçte ontolojik, kozmolojik ve teleolojik delillerin kullanımında kelâmcılar hudûs ve imkân kavramlarını birlikte kullanmaya başlamışlardır. Osmanlının son dönemlerine kadar takip edilmesi mümkün olan bu çalışmaların önemli temsilcilerinden Celâleddin ed-Devvânî’nin (öl. 908/1502) çalışmamıza konu olmasının sebebi de isbât-ı vâcib delillerini birlikte kullanmadaki mahareti ve kendisinden sonraki süreci etkileme gücü olarak özetlenebilir. Onun bu toparlayıcı özelliği kendisinden önceki isbât-ı vâcib çalışmalarının eksik taraflarını ikmal edip kendi eserlerinde meseleleri birleştirmesinde görülmektedir. Bu sebeple yazdığı risâlelere uzun yıllar şerh ve hâşiyeler yapılmış ve bu süreç XIX. yüzyıla kadar devam etmiştir.
 Özellikle bu yüz yılda materyalizmin yeniden Batıda güçlenmeye başlaması ve Osmanlıda bir kesim ilim ve fikir adamını etkilemesi benzer bir tarihî tecrübe anlamına gelmektedir. Bu sebeple Allah’ın varlık delillerinin yine birbirini destekleyerek kullanılmasının lüzumu hâsıl olmuştur. Çalışmamızda bu münasebetle sürecin geldiği noktayı görmek bakımından İslâm düşüncesinin üç temel ekolü olan kelâm, İslâm felsefesi ve tasavvufun isbât-ı vâcib konusunda ürettikleri ortak argümanları vukûfiyetle ele alan son dönem Osmanlı âlimlerinden Ahmed Nûri’nin (19. yüzyıl) görüşlerini de ele aldık.

Rāwīs of Kathīr Al-Hadith in Ibn Sa’d’s Tabaqāt -in the Example of Tābiʿūn of Madinah-

İslam geleneğinde iki temel kaynaktan birisi olan sünnetin/hadisin kayıt ve rivayetinde yer alan şahıslar dinin gelecek nesillere sağlam şekilde ulaşmasına aracılık etmişlerdir. Peygamber’imizin (sav) yetiştirdiği ilk nesil olan sahâbeden, “müksirûn” olarak isimlendirilen şahıslar bu hususta öncü olmuşlardır. Onlardan sonra gelen tabiûn ve tebeu’t-tâbiîn tabakalarında da yine onlar gibi çok hadis rivayet eden anlamında “kesîru’l-hadis” râviler olmuştur. Bu şahıslar Mekke, Medine, Kûfe, Basra gibi İslam coğrafyasının pek çok önemli şehrinde bulunmaktaydılar. Tarihçi kimliğiyle tanınan Muhammed b. Sa’d (230/845), bu râvileri Kitâbü’t-tabakâti’l-kebîr (et-Tabakâtü’l-kübrâ) isimli eserinde kaydetmiş, haklarında çeşitli cerh-ta’dîl ifadeleri kullanmıştır. Bu makalemizde Medîneli tâbiûn tabakasına mensup olup haklarında İbn Sa’d’ın çok hadis naklettiğini ifade ettiği râviler tespit edilip söz konusu râviler hakkında değerlendirmelerde bulunulacaktır.