Yalmavuz Neden Öfkelendi?

Abstract

Masal, onu yaratan toplumun kültürel kodlarını barındıran bir türdür. Farklılaşan ve değişen şartlara rağmen Türk dünyası masalları birçok ortak unsur barındırmaktadır. “Yalmavuz” bu ortak unsurlardan biridir. Türk dünyası masalları içinde ortak olan bu unsur genellikle “Yedi Başlı Dev” motifi şeklinde masallarda varlığını devam ettirmiştir. Kökeni mitik döneme dayanan Yalmavuz, masallarda dev anası şeklinde yaşamaya devam etmiştir. Yalmavuz genellikle yedi başlı, yaşlı ve çirkin bir kadın olarak tasvir edilmiştir. Masallarda kahraman yola çıkar, yolda ateşi söner ya da söndürülür. Ateşi aramaya çıkarken Yalmavuz’a rastlar. Yalmavuz ona ateş verir. Karşılığında onun pişirdiği bütün yemekleri yer. Masal kahramanı ile Yalmavuz dövüşür, Yalmavuz yer altına kaçar. Kahraman yer altına iner ve Yalmavuz’u öldürür. Ateşin kaybedilmesi Türk dünyası masallarının ortak motiflerinden biridir. Türk mitik tasavvurunda yaratılan her varlığın bir iyesi vardır. Masallarda ateşin Yalmavuz’un elinde olması onun ateşin koruyucu iyesi olduğunu gösterir. Yalmavuz bütün anlatılarda kadın olarak tasvir edilmiştir. Kökeni anaerkil döneme dayanan Yalmavuz, ateşin koruyucusu olan bir kadın iyedir. Türk mitik tasavvurundaki iyelerin genel özelliği koruyucu olmalarıdır. Fakat kendilerine gerekli özen gösterilmediği zaman öfkelenip insanları cezalandırabilmektedirler. “Umay Ana” kadın ve çocukların koruyucu iyesidir. Genellikle Umay Ana koruyucu iye olarak kalmıştır. Bazı kadın iyeler ise kötüye evirilmiştir. Yalmavuz kötüye evirilen iyelerden biridir.Bu çalışmada “Ateşin koruyucu iyesi olan Yalmavuz neden masallarda demonik bir varlık olarak yer almıştır, Türk dünyası masallarından hareketle Yalmavuz demonik bir varlık mı yoksa kendisine gerekli saygı gösterilmediği için öfkelenen ve cezalandıran bir iye midir?” sorularına cevap aranacaktır.