GELENEKSEL UYGUR EVLERİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ VE DIŞ MEKÂN TASARIMI

Abstract

İnsanların yaşantıları ile sahip olduğu teknolojik imkânları ve sosyo-kültürel çevre, toplumun geçmiş yaşantıları hakkında önemli ipuçları verir ve geleceğin kültürel yapılanması ile ilgili önemli yol gösterici görevleri üstlenir. Türklerin mimari sanatının tarihi uzun, şekli kendine özgü ve anlam yüklü olup mimarisi tarihî medeni miraslarının önemli bir kısmını teşkil etmektedir. Türkler binlerce yıllık kültürel değerlerinden sağladıkları zengin birikimlerini bulundukları topraklarda yaşatmaya çalışmıştır. Girdikleri toplumda zamanla kültür etkileşimi ile yeni bir kültür sentezinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Çin’in Sincang Uygur Özerk Bölgesi’ndeki (Doğu Türkistan) tarım havzası Uygur-Türk kültürüne sahne olmuştur. Uygur bölgesi dünyanın en önemli kültür merkezlerinin kavuşma noktasında bulunmasından dolayı devamlı bir kültür alışverişine ortam hazırlamıştır. Geleneksel Uygur evleri Doğu Türkistan’ın iklimsel ve topografik yapısının yanı sıra kültürel dinamiklere göre şekillenen çevresel ve kültürel unsurları içerisinde barındıran, dünya konut mimarisi bakımından özgün, estetik açıdan güzel ve konforlu olmanın yanı sıra tarihsel bir derinliğe sahiptir. Geleneksel Uygur evinin dış mekân tasarımına ait analiz bulguları değerlendirildiğinde, farklı işlevlerin gerçekleşmesini sağlayan mekân kurgusu, iç mekân şekillenmesinde uygulanan detaylar bakımından geleneksel konutun ihtişamının ve her detayında doğa ile bağlantısının net bir şekilde kendini gösterdiği görülmektedir. Uygur konutları kültürel mirasın ürünü olmalarının yanı sıra geleneksel konut tarihinin ve dış mekân düzenleme özelliklerinin oluşturulduğu mekânlardır. Bu doğrultuda bu çalışma, hem ataların yaşam felsefesinin yansıtılması yönünden hem de gelecek nesillere kendi zengin kültürlerini tanıtma bakımından önemli bir misyona sahiptir. Bu gibi konuların araştırılması, tanıtılması, uygulanması gelecek nesillere aktarılması açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, geleneksel Uygur evlerinin yapısal özelliklerini ve dış mekân tasarım geleneklerini ortaya koymaktır. Bu doğrultuda çalışmada, zengin kültüre sahip, karakteristik bir nitelik taşıyan geleneksel Uygur evinin yapısal özellikleri, mekânsal durumu, özgün değerleri, işlevsel oluşumları, iç ve dış mekân tasarım bileşenleri, peyzaj değerleri, estetik zenginlikleri gibi konular irdelenerek hızla yok edilmeye çalışılan tarihî kültürel mirasın ortaya konulması amaçlanmıştır.