Uluslararası aktörlerin Afrika rekabetinde Türkiye’nin konumu

Abstract

Afrika dünyanın coğrafi ve nüfus yönünden en büyük ikinci kıtası olmasına rağmen, ekonomik ve siyasi istikrar açısından açık ara geriden gelen bir kıta olup küresel GSYH’nin yalnızca %5’ine sahiptir. Kıta üzerinde Fransa, Büyük Britanya gibi kolonyal güçlerin ekonomik ve kültürel güçleri hala sürmekle beraber, herhangi bir kolonyal geçmiş angajmanı bulunmayan Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC), Hindistan, Brezilya ve Türkiye gibi ülkelerin Afrika’ya olan ilgisi de gün geçtikçe artmakta ve bu ilkeler kolonyal güçlere alternatif olarak ön plana çıkmaktadırlar. Özellikle ÇHC iki kutuplu dünyada kendine yeni müttefikler bulabilmek adına bu coğrafyaya 1950’li yıllardan itibaren sistematik olarak yaklaşmış, bağımsızlık süreçlerine BM nezdinde sağladığı diplomatik destek ve kalkınma projelerine sağlanan ekonomik yardımlar ile Afrikalı ülkelerinin çoğunda güvenilirliğini artırarak bugün kıtanın en büyük ticari ve siyasi partneri haline gelmiştir. 2000’li yılların ortalarından itibaren Balkanlar-Ortadoğu-Afrika bölgesinde “bölgesel oyun kurucu” pozisyonuna evrilmeye çalışan Türkiye için Afrika bu gücün test edildiği önemli bir coğrafya olmuştur. Akıllı güç unsurlarına bina edilen proaktif bir dış politika anlayışı ile Türkiye, Afrika’daki etkinliğini artırmaya çalışmakla beraber, Türkiye’nin ne kadar etkin olduğunun analizi ve Afrika’daki yumuşak güç politikalarının Türkiye’ye somut olarak neler kazandırıp/kazandırmadığının kapsamlı analizi gerekmektedir. Bu çalışma, Türkiye’nin özellikle ticaret ve kültürel alanda sergilediği akıllı güç politikaları ekseninde Afrika’ya yönelik geliştirdiği söylemleri; bu söylemlerin ticari ve ekonomik alanlarda getirdiği kazanımları derlemekte ve en nihayetinde Türkiye’nin Afrika’ya ilişkin söylem tutarlılığı ve etkinliğini kavramsal olarak yorumlamaktadır. Sonuç olarak, Türkiye’nin Doğu Afrika’da “bölgesel oyunkurucu” oluşturabilecek bir seviyede söylem ve politika etkinliğine ulaşmış olduğu değerlendirilmektedir.