TÜRK DESTANCILIK GELENEĞİNİN ÇİZGİ FİLMLER YOLUYLA ÇOCUKLARA AKTARILMASI: AYBEK ÖRNEĞİ

Abstract

İnsanlar tarih boyunca çeşitli kültürel birikimler oluşturmuşlar, bu birikimleri sözlü gelenek aracılığıyla ve yaşama biçimleriyle sonraki nesillere aktarmışlardır. Millî kültürün aktarımını sağlayan unsurların başında halk edebiyatı anlatı türleri gelmektedir. Destanlar da Türk destancılık geleneği aracılığıyla günümüze kadar ulaşmayı başarmış olan anlatı türleridir. Destanlar aracılığıyla millî kültürü oluşturan unsurların aktarımı sağlanmakta ve millet olma bilinci yaşatılmaktadır. Zaman içerisinde yazılı kaynakların artması, dijital okuryazarlığın başlaması ve sözlü kültür geleneğinin yaygınlığını kaybetmesi çeşitli anlatı türlerinin etkisinin azalmasına neden olmuştur. Destan, efsane ve masal gibi kültürel kaynakları yeni nesillere aktaracak alternatif yöntemler gerekli hâle gelmiştir. Kültürel birikimin, yazılı kaynaklar içerisinde kendine yer bulmasıyla başlayan bu süreç, teknolojinin ilerlemesiyle beraber; filmler, çizgi filmler ve çeşitli dijital ortamlar aracılığıyla kültürel aktarımın sağlanması şeklinde devam etmiştir. Bunun sonucunda destanlar ile diğer geleneksel anlatı türleri, teknolojinin ve sanatın birleştirilmesiyle oluşturulmuş birçok ürünün kaynağı hâline gelmiştir. Sinema filmleri, diziler, animasyonlar, bilgisayar oyunları ve çeşitli cep telefonu uygulamaları kültür aktarımında önem kazanmaya başlamıştır. Millî kültürün aktarılmasını sağlayan teknolojik unsurlardan biri de çizgi filmlerdir. Yapılan araştırmalar çizgi filmlerin çocuklar üzerinde önemli etkiler bıraktığını, öğretilmek istenen bilgilerin akılda kalıcılığı artırdığını göstermektedir. Kültürel unsurları ve millî değerleri eserlerine yansıtarak çocukların bilinçlenmesini sağlamak isteyen yönetmen ve senaristler de çizgi filmler aracılığıyla bu amaçlarını gerçekleştirmektedirler. Bu senarist ve yönetmenler teknolojik imkânları kullanarak kültürel özellikleri yansıtmakta ve bunları çocukların algılayıp özümseyebileceği bir şekilde sunmaktadırlar. TRT Çocuk kanalı da Maysa ve Bulut, Ramazan Davulcusu ve Köpeği, Küçük Hezarfen, Pepee, Keloğlan Masalları, Nasreddin Hoca Zaman Yolcusu, Doru, Sagun, Babamın Gölgesi, Niloya ve Rafadan Tayfa gibi çizgi filmler yayımlayarak millî kültürün aktarımına aracılık etmektedir. Aybek adlı çizgi film de Türk milletinin kültürel miraslarından olan Türk destan anlatım geleneğini yansıtan bir çizgi film olarak dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Barış Güngör ve Oğuzhan Durmaz’ın senaryosunu yazdığı, Alperen Durmaz’ın kurgulayıp yönettiği, yapımcılığını Oğuzhan Durmaz’ın üstlendiği, TRT Çocuk tarafından 2021 yılında Han Çizgifilm’e yaptırılıp 2022 yılında yayımlanmaya başlanan Aybek adlı çizgi film, Türk destancılık geleneği açısından incelenmiştir. Bu çizgi filmlerin tiplerinin, konusunun ve olay akışının Türk destancılık geleneğini ne ölçüde yansıttığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Kültürel özellikleri, millî ve manevi değerleri çizgi filmlere uyumlu hâle getirmek için neler yapıldığı da araştırılan konulardandır. Ayrıca Türk destancılık geleneğinin ve kültürel mirasın çocuklara aktarımında çizgi filmlerin etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Türk kültürü ile ilgili yapılan çalışmalara katkı sağlamak da çalışmanın amaçları arasındadır. Yapılan çalışma, 2022 yılı Haziran ayına kadar TRT Çocuk kanalında yayımlanan ilk beş bölüm üzerinden gerçekleştirilmiştir. İncelenen çizgi filmlerde yer alan halk bilimine ait birtakım uygulamalar ve mitolojik unsurlar da çalışmanın konusuna dâhil edilmiştir.