KAZAK HALKININ KÜLTÜRÜNÜ KORUMADA VE AKTARMADA SINSU ŞARKISININ ROLÜ VE İŞLEVİ

Abstract

Kültür, toplumların inşasında önemli bir yere sahiptir. Kültürel değişimler toplumu, toplumsal değişmeler de kültürü etkilemiştir. Bu etkileşim zamanla birikerek o halkın kültürel değerlerini ortaya çıkarır ve zenginleştirir. Her halkın, kendi yaşamında oluşturduğu maddi ve manevi kültürel değerleri vardır. Bu değerler, bazen farklı halklarla olan etkileşim sonrası değişir ve dönüşür. Böylece köklü kültüre sahip olan halklar, yeni etkileşimler yaşayarak zenginleşir. Bu zenginlik, o halkın kültürel mirasını oluşturur. Kültürel mirasın, yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında o toplumun âdetlerinin, inançlarının, gelenek ve göreneklerinin etkisi büyüktür. Toplumların bu kültürel değerleri ile geçmiş ve gelecek arasında bağlantı kurularak kültürel süreklilik de sağlanmış olur. Kültürel sürekliliğin sağlanmasında evlenme gelenekleri, Türk halklarının yaşamında önemli bir yere sahiptir. Evlenme gelenekleri, yaşanılan sosyal değişmelerden her zaman etkilenmiş ve geçmişten günümüze kadar bazı değişmelere uğrayarak gelmiştir. Türk halklarında olduğu gibi Kazak halkı da geleneklerini geçmişten günümüze kadar evlenme toylarında korumuş ve yaşatmıştır. Kazak halkının evlenme toyları da oldukça eğlenceli ve geleneksel örneklerle doludur. Evlenme toylarında oynanan oyunlar, ikram edilen yemekler, verilen hediyeler, söylenen şarkıların hepsi geleneksel değerlerle yaşatılmaktadır. Kazak evlenme geleneği içerisinde kızın doğup büyüdüğü evinden gelecekteki evine uğurlanması toyu, evlenme gelenekleri içerisinde ayrı bir yere sahiptir. Çünkü Kazak halkı kızını her zaman evinin en değerli misafiri olarak görmüş ve kültürel değerleriyle yetiştirip kızını uğurlamaya hazırlamıştır. Kazak halkının kız uzatu olarak adlandırdığı bu toyda, kızın gençlik çağıyla vedalaşmasını anlatan savkele giyme ritüeli, damadın önüne serilen tilki kürkü üzerinden yedi defa atlayarak kız uğurlama toyuna gelen kişilere tanıştırılması, kızın yengeler eşliğinde şarkı ve anlamlı sözlerle düğün salonuna girmesi gibi birçok geleneksel örneklerle doludur. Kız uğurlama toylarındaki bu örnekler, Kazak halkının zengin kültürel değerlerinin güzel örneklerini içermektedir. Toplumsal bu zenginliklerin, deneyim ve tecrübelerin gelecek kuşaklara aktarımında destanlar, şarkılar, şiirler vb. önemli bir yere sahiptir. Bu aktarımda şarkılar ayrıca önemli bir işleve sahiptir. Çünkü, şarkılar, halkın duygu, düşünce ve hislerinin müzik aracılığıyla yansıtılmasıdır. Her toplumun kendi kültürel dünyasını ve değerlerini anlattığı şarkıları vardır. Kazak halkının da “kız uğurlama” esnasında söylediği şarkılardan birisi olan sınsu, anlamı ve işlevi bakımından geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemlidir. Hatta değişen zamana ve mekâna uyum sağlayan bu gelenek, günümüzde de popüler kültür unsurlarının güzel örneklerini yansıtarak gerçekleştirilmektedir. Gelin olacak kız, ailesine ve akrabalarına daha önce söyleyemediği duygu ve düşüncelerini bu şarkı aracılığıyla iletir. Kazak halkının evlenme geleneğinde sınsu, kızın ailesi, akrabaları, eşi-dostu ve yaşadığı yer ile vedalaşması esnasında söylenir. Bu vedalaşma töreninde söylenen sınsu şarkısında gelin olacak kız, uğurlama toyuna gelenlere anlam yüklü mesajlar verir. Bu çalışmada sınsu şarkısının açık ve gizli işlevleri, topluma verdiği mesajlar, icra ortamlarında ve esnasında geçmişten günümüze yaşanılan değişiklikler, kültür aktarımındaki rolü ve işlevi değerlendirilmiştir.