The State and Needs of Research on La Tène Military Equipment Found in the Polish Lands – on the 100th Anniversary of Archaeology at the University of Warsaw

Abstract

Streszczenie: Stan i potrzeby badań nad militariami lateńskimi na ziemiach polskich – w stulecie archeologii na UWW artykule omówiono pokrótce historię badań oręża lateńskiego na ziemiach polskich, jego występowanie w poszczególnych skupiskach kultury celtyckiej w dorzeczu Odry i Wisły oraz przedstawiono podstawy przemian typologiczno-chronologicznych poszczególnych kategorii uzbrojenia. Problematyka militariów lateńskich na ziemiach polskich obejmuje dwa kluczowe problemy: militaria związane z lokalnym osadnictwem kultury celtyckiej oraz wpływ kręgu celtyckiego na zróżnicowanie typologiczne i funkcjonalne uzbrojenia kultur zlatenizowanych. Uzbrojenie wojowników celtyckich z ziem polskich w zasadzie nie odbiega od wyposażenia ludności kultury lateńskiej z nieodległych terenów Czech, Moraw i Słowacji. Standardowy model wyposażenia grobowego, obejmujący miecz w pochwie, niejednokrotnie z pasem łańcuchowym, grot broni drzewcowej oraz okucia tarczy jest spotykany zarówno po północnej, jak i południowej stronie Karpat. Zarówno cechy typologiczne, jak i chronologia materiałów z ziem polskich nie odbiega od znalezisk ze środkowego biegu Dunaju, jednak zróżnicowanie form broni w dorzeczu Odry i Wisły jest skromniejsze niż w Czechach, na Morawach i Słowacji.Drugim zagadnieniem związanym z problematyką militariów lateńskich zziem polskich jest udział elementów celtyckich w wyposażeniu wojowników kultur zlatenizowanych z ziem polskich. Prócz mieczy, grotów broni drzewcowej i okuć tarczy, na uwagę zasługują także elementy wyposażenia jeździeckiego: wędzidło oraz ostrogi. Kluczową kwestią pozostaje identyfikacja importów celtyckich w uzbrojeniu kultury przeworskiej i oksywskiej. Niektóre kryteria, jak obecność stempli na klingach lub skomplikowana technologia produkcji głowni, zdają się nie podlegać dyskusji. Nie są to jednak jedyne wyznaczniki celtyckiej proweniencji; wydaje się, że lista importów celtyckich winna obejmować także inne egzemplarze uzbrojenia. Istotną – w moim przekonaniu – przesłanką pozostaje obecność metalowych pochew, typowych dla kultury lateńskiej.Duże nadzieje na polu identyfikacji importów lateńskich można wiązać z metodą Instrumental Neutron Activation Analysis (INAA). Pionierem w zastosowaniu tej metody do badania zabytków z młodszego okresu przedrzymskiego był Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego