The Possibility of Civil Society in the Context of Religion in Turkey: The Case of Non-Governmental Organizations in Şanlıurfa

Abstract

Sivil toplum kavramı, ilk çağdan günümüze kadar tartışma konusu olmuştur. Aydınlanma dönemine kadar devlet ve siyasi erk ile özdeşleştirilen kavram; bu dönemden itibaren devlet, hükümet gibi siyasî organlardan görece bağımsız olan alanları ifade etmek için kullanılmıştır. Kavramın ilişkilendirildiği alanların başında ise din olgusu gelmiştir. Batı’da yapılan tartışmalar; dinin sivil topluma kaynaklık etmesi veya Hıristiyanlık dışındaki dinlerin sivil toplumla ne kadar uyumlu olabileceği konusuna yoğunlaşmıştır. Ortadoğu, Asya ve daha özelde Türkiye’de ise araştırmacılar sivil toplumun var olup olmadığı ya da tarihsel görünümleri ile (vakıf, cemiyet gibi) meşgul olmuştur. Sivil toplum ve din münasebetine dair bu teorik tartışmaları sınamak amacıyla Şanlıurfa’daki STK’ler ile bir dizi görüşme yapılmıştır. Çalışmamızda, konuya dair kuruluşların bakış açısını daha iyi yansıtabilmek için nitel araştırma yöntemi ve yarı yapılandırılmış görüşme tekniği tercih edilmiştir. Dolayısıyla çalışmamızın verileri Şanlıurfa’daki 24 STK ile yapılan görüşmelere dayanmaktadır. Söz konusu görüşmeler sonrasında STK’lerin sivil toplum- din münasebetine dair düşünceleri üç tema altında (İslami Eğilimli STK’ler, Dinin Araçsallaştırılmasına Karşı Çıkan STK’ler, Dinî Bir Kimlikle Anılmak İstemeyen STK’ler) değerlendirilmiştir. Şanlıurfa özelinde STK’lerin konu hakkındaki teorik tartışmalardan uzak bir şekilde dinî fikir ve misyonlara açık olduğu, kendinden farklı inanç ve görüşlere yönelik şiddet eğiliminde bulunmadıkları, ayrıca doğrudan dinî gayeleri olmayan STK’lerin fikirlerinin katı bir din karşıtlığına dönüşmediği tespit edilmiştir.