The common features between Urfa center dialect and Azerbaijani Turkish

Abstract

Türkçenin başlangıçtan günümüze kadar geçirmiş olduğu merhalelerin ve tarihi dönemlerle bölgelere göre gösterdiği dil özelliklerinin tespit edilmesinde Anadolu ağızları önemli bir veri kaynağı durumundadır. Hâlihazırda Türkiye Türkçesi ağızlarından bazılarının yeteri kadar, bazılarının ise henüz incelenmemiş durumda olması Türkiye Türkçesi ağız atlaslarının hazırlanmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Ağız atlasları, bir bölgede konuşulan ağzın ses, şekil ve söz dizimi özellikleri ile birlikte söz varlığına dair önemli bilgiler sunmaktadır. Bu nedenle ağız atlaslarının içerdiği malzemenin dil bilimsel yönü dışında halk bilimini ilgilendiren sosyo-kültürel bir niteliği de vardır. Anadolu ağızlarının dil özelliklerinin ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi bu bağlamda oldukça önemlidir. Batı Türkçesinin doğu kolunu meydana getiren Azerbaycan Türkçesinin dil özellikleri, Anadolu sahasında Azerbaycan’a nispeten daha yakın olan Doğu Anadolu bölgesinde de görülmektedir. Urfa ağzı, Anadolu ağızlarının tasnifi çalışmalarında Doğu grubu ağızlarına dahil edilmiştir. Dil özellikleri bakımından ülke sınırlarının ötesine uzanan Urfa ağzı, Azerbaycan ve Irak-Türkmen Türkçeleriyle kesişmekte ve benzerlikler göstermektedir. Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alan Urfa, aynı zamanda doğu grubu Anadolu ağızlarını Irak Türkmen ağızlarıyla birleştiren bir geçiş noktasıdır. Bir ağız bölgesinin morfolojik ve fonetik açıdan analizinin yapılmasında o ağız bölgesini etkileyen konuşma ve yazı dilleriyle yapılacak mukayeseli çalışmalar önem arz etmektedir. Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesi ile Urfa Merkez ağzı, morfolojik ve fonetik açıdan karşılaştırılarak her iki dil bölgesinde tespit edilen ortak unsurlar ortaya konmuştur.