İSTANBUL HANLAR BÖLGESİ’NDE DOĞAL YAYA HAREKETLİLİĞİNİN MORFOLOJİK BİR YÖNTEM OLAN MEKAN DİZİMİ İLE İNCELENMESİ

Abstract

Bu arastirma, icerdigi ozgun mekansal oruntuler cercevesinde, yuzyillardir canliligini yitirmeyen bir ticaret merkezi olan, Istanbul Hanlar Bolgesi’nde yapilmistir. Han yapilari 15. yuzyilda ticaretin artmasi ile ortaya cikmistir. Yaygin isleviyle donemsel konaklama yapisi olan kervansaraylardan farkli olarak Osmanli doneminde buyuk kentlerde, bir yandan konaklama diger yandan yapim ve uretim islerine sahip “sehir ici hanlari” ortaya cikmistir. (Benli, 2007 sf.10) Liman kenti olan Istanbul Surici adi verilen Tarihi Yarimada bolgesinde yogun olarak han yapilarinin yapildigi gorulur. Bu bolgeye Hanlar Bolgesi adi verilmistir. Calismada, mekansal olusum, ticaret gibi cekici firsatlar ve arazi egimi gibi topolojik etkileri aciklayan Mekan Dizimi (Space Syntax) yontemi kullanilmistir. Yaya hareketliligi ve kent izgarasi arasindaki iliskileri anlamada aciklayici bir metot olan bu yontemle bolgedeki mevcut yaya hareketliligi tespit edilmis, fizik mekan ve dogal cevrenin hareketlilige etkilerini belirlemek amaciyla bir dizi degiskenle karsilikli olarak degerlendirilmistir. Kultur, mekan, cografya gibi yerlesimleri ozgun kilan olgularin belirleyici etken oldugu bu yontemde, geleneksel cevrelerdeki davranis sekilleri ornek olarak alinir. Geleneksel yerlesmeler fiziksel kurgu acisindan basarili birer ara yuzdurler. Analizlerin basarisi hangi katmanlarda nelerin dogru veya yanlis oldugunu aciklar. Bu baglamda calismanin amaci, geleneksel ticaret bolgesindeki yaya hareketliligine bagli olarak, mekanin insanlari hangi noktalarda bir araya getirdigini, bu mekanlari cevreleyen yapilarin ve topolojik ozelliklerin parametrelerini anlamaya ve anlamlandirmaya calismak olacaktir.