İslâm’ın İlk Dönemlerinde Piyasa İstikrarını Temin İçin Alınan Tedbirler

Abstract

İslâm ekonomi sisteminde akidlerin kuruluşunda irade hürriyeti benimsenmiş, maslahat ve mefsedet dengesi toplumsal alanda da bireysel alanda da gözetilerek, bireyle toplum arasında adalet merkezli bir denge kurulmuştur. Özel mülkiyetin elde edilmesi ve kullanılmasında getirilen şartlar ve sınırlar ile toplumsal refahın sağlanması ve kamu zararının engellenmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda İslâm ekonomi sisteminde hem şahısların hukukunu korumak hem de toplumsal menfaati gözetmek amacıyla suni fiyat artışlarını engelleyici tedbirler alınmıştır. Bu sayede suni fiyat artışlarının önüne geçilerek piyasalarda güven oluşturulmuş, ekonomik istikrarın devamı sağlanmıştır. Bu çalışmada İslâm iktisâdında piyasalarda yapılacak manipülatif işlemlere karşı alınan tedbirlerden, alışveriş yapanlar arasında fiyat artırımına yönelik müşteri kızıştırmak, ihtiyaç mallarının fiyatlarının artması için bekletilmesi anlamına gelen ihtikâr, pazara mal getiren tüccarların mallarının piyasaya arz edilmeden satın alınarak pazar fiyatlarının yükseltilmesi ve üretici konumunda olan köylünün pazarda doğrudan satışını engelleyerek ürünlerinin simsarlarca alınıp satılmasının yasaklanması konularının tahliline yer verilerek, günümüz koşulları açısından önemi vurgulanmıştır. İslâm ekonomi sisteminin getirdiği bu tedbirlerin günümüzde spekülatörler tarafından piyasalarda oluşturulan suni pahalılıkla mücadelede rehber olacağı aşikardır. Özellikle üreticiden tüketiciye kadar malın vasfında, miktarında veya kalitesinde zorunlu katkısı olmayan aracıların yol açtığı maliyetler, stokçuluğun her geçen gün artış göstermesi ve tekelleşmenin yol açtığı spekülatif girişimler karşısında İslâm ekonomi sisteminin çözümleri önem arz etmektedir. Netice itibariyle, toplumsal refah ve piyasa istikrarı için devlet denetiminin ve gerektiğinde fiyatları piyasa emsal değerlerinde tutmak için müdahalesinin kaçınılmaz olacağı görülmektedir.