Nedim’in şiirlerinde ‘Vâsûht’ tarzı aşkın izleri

Abstract

Divan şiiri aşk anlayışının iki önemli öznesi
 olan âşık ile mâşuk, şiirde birbirinden farklı özelliklerle karşımıza
 çıkmaktadır. Divan şiiri dünyasında pâdişâh, sultan, şâh gibi kelimelerle
 nitelenen ve âşıklarına sürekli cefa çektirip zulmeden mâşuk karşısında ona tek
 taraflı bir aşkla bağlanıp sevgilinin zulmüne katlanan, dahası bundan zevk alan
 bir âşık tipi yer almaktadır. Ancak şiire hâkim olan bu aşk anlayışında
 özellikle klasik sonrası dönemde bazı değişimlerin yaşandığı, sevgilinin
 cefasına katlanmak istemeyen ve ondan yüz çeviren bir âşık tipinin şiirde
 kendine yer bulmaya başladığı görülmektedir. Divan şiiri aşk anlayışındaki bu
 değişimde, 16. asır İran edebiyatında gelişmeye başlayan Vâsûht tarzı aşkın
 etkileri olduğu göze çarpar. Sevgilinin cefasına katlanmamak, ondan nefret edip
 yüz çevirmek şeklinde karşımıza çıkan Vâsûht tarzı aşk anlayışına, zaman zaman
 klasik dönem divan şairlerinin şiirlerinde de rastlanmaktadır. Ancak özellikle
 18. asırdan itibaren bu aşk anlayışının divan şiirinde daha belirgin bir
 şekilde karşımıza çıktığı söylenebilir. Şiirlerinde Vâsûht tarzı aşka yer veren
 şairlerden biri de Nedim’dir. Onun şiirleri çoğunlukla gerçek hayattan alınmış
 konulara ve sevgililere yer verir ve bu şiirlerdeki aşk anlayışı, çoğu zaman
 divan şiirindeki hâkim söylemle örtüşür. Ancak şairin bazı şiirleri ve
 beyitlerinde bu söylemin dışına çıktığı ve Vâsûht tarzı aşka yaklaştığı
 görülür. Bu makalede Nedim’in bu tarz şiirleri ve beyitleri ele alınacak ve
 Vâsûht tarzı aşkın onun şiirlerinde ne şekilde ortaya çıktığı incelenecektir.