Nedim Gürsel'in Şeytan, Melek ve Komünist'ini Bir Siyasal Roman Olarak Okumak

Abstract

Bu çalışmada, Nedim Gürsel’in Şeytan, Melek ve Komünist adlı romanı siyasal roman kuramı çerçevesinde incelenecektir. Siyasal roman, siyasi bir düşünce üretme ve bunu okura benimsetme gibi ereği olmayan, bunun yerine tarihsel bir dönemin siyasi olay ve kişilerden devinimle egemen olan siyasi bakış açılarını sanatsal bir kaygıyla sorunsallaştıran bir tür olarak tanımlanır. Bu bağlamda Gürsel’in romanı, bir yandan bütünüyle siyasal bir uzam olan Berlin Duvarı özelinde dönemin iki kutuplu dünyasını, öte yandan da şair Nazım Hikmet’in kişiliğinde o dönem Türkiye’sinin siyasal olaylarını anlatısının odağına yerleştirir. Şair Nazım Hikmet’in yaşamöyküsünü yazmak isteyen bir yazarın İstanbul’dan Berlin’e gelmesiyle başlayan olay örgüsü, yazarın geçmişteki Berlin serüvenleriyle ilerlerken adının Ali Albayrak olduğunu öğrendiğimiz eski bir komünistin yazara verdiği bazı belgelerle yapıt siyasal bir içeriğe bürünür. Söz konusu bu eski komünistin kendi geçmişiyle yüzleşmesi ve hesaplaşması olarak görebileceğimiz edimleri, okura Türkiye’de yapılan darbeye ve bir dönemin düşülkesi olan komünizme içerden bakma olanağı sunar. Yazar yeri geldikçe adı geçen olay ve kavramları eleştirmekten geri durmaz. Romandaki yapı, olay örgüsü, kişiler ve uzamlar, yukarıda kısaca tanımını yapmaya çalıştığımız siyasal roman kavramı çerçevesinde işlevselleştiğinden, yapıtı tür olarak siyasal roman ulamında değerlendirmemize olanak tanır. Bu doğrultuda yapıt, yapısal ögelerden olay örgüsü gibi içeriğe ilişkin tüm düzlemlerde siyasal roman kuramı çerçevesinde irdelenecek ve tartışılacaktır.