Nasıl Bir Kriz?: Üçüncü Yüzyıl Krizine Yeni Bir Bakış

Abstract

Listen

Translate article

Üçüncü Yüzyıl Krizi, Roma İmparatorluğu Tarihi’nde incelenmeye en açık olan konulardan biridir. Bunun en önemli nedenlerinden biri bu döneme “kriz” tanımlaması ile yaklaşılmasından kaynaklanmaktadır. Modern araştırmacılar, dönemin kriz çerçevesinde değerlendirilmesi hususunda farklı görüşler öne sürmüşler ve bu süreci farklı dayanaklarla açıklamaya çalışmışlardır. Böylece kriz süreci farklı görüş ve önerilerle gelişim göstermiştir. Dönemin kriz olarak tanımlanması, krizin ölçütü ve etkisi bakımından incelenmesi, imparatorluğun dönüşüm süreci bakımından elzem olmuştur. Zira imparatorluğun geniş sınırları göz önünde bulundurulduğunda, kriz sürecinin gelişimi farklılıklar göstermiştir. Bu farklılıklar, kriz sürecinin başlangıcının dayandığı noktalar, krizin etkileri ve bu etkilerin eyaletler üzerinde yarattığı farklı sonuçlardan oluşmaktadır. Kriz sürecinin başlangıç tarihlerinin farklı yıllar çerçevesinde değerlendirilmesi ve sebep ve sonuçlarının farklı hususlara dayandırılması da kriz sürecinin iç yapısının eyaletler için aynı olmamasından kaynaklanmaktadır. Birbirinden farklı görüşlerin öne sürülmesi sonucunda kriz, dönüşüm veya değişim gibi tanımlarla da değerlendirilmiştir. Diğer yandan her ne kadar kriz süreci farklı değerlendirmelerle incelense de bu sürecin, imparatorluk genelinde pek çok sorunu kapsadığı ortak kabul noktasıdır. Zira bu dönemde imparatorluk siyasi, sosyal, ekonomik ve idari açıdan pek çok problemle yüzleşmiştir. Kriz tanımlamasının ön plana çıkması da bu sorunların eş zamanlı olarak ve uzun süre boyunca devam etmesi sebebiyle olmuştur. Bunların yanı sıra sorunların her bir eyalette aynı etki dahilinde gelişim gösterdiğini söylemek yanlış olur. Bu nedenden kaynaklı olarak modern tarihçiler, kriz sürecinde eyaletlerin her birini birbirinden bağımsız bir biçimde incelemenin doğru olduğu kanısındadır. Tüm bu hususlar göz önüne alındığında Roma İmparatorluğu’nun üçüncü yüzyılı, değerlendirmeye açık bir dönem olarak nitelenebilir. Bu görüşlerin etraflıca incelenmesi ise Roma Tarihi’nin anlaşılabilmesi açısından önem taşımaktadır.