Kıpçak Türkçesindeki kelimelerin Başkurt Türkçesinde uğradığı anlam değişmeleri örnekleri

Abstract

Anlam değişmeleri, dünyadaki tüm dillerde zaman, tarihi olaylar, yaşam biçimlerinin değişmesi, teknolojik gelişmeler vb. sebeplerden dolayı oluşmaktadır. Diller, insanlar gibi doğar, büyür ve ölür. Anlam değişmeleri de dillerde var olan kelimelerin zaman içinde anlam evrenin değişmesi neticesinde oluşmaktadır. Toplum yaşamındaki değişiklikler anlam değişmelerini meydana getirir. Diller, zaman içinde farklı milletlerin dillerinden etkilenir veya farklı dilleri etkileyebilir. Diller arasında kelime alışverişi olağan bir durumdur. Özellikle Türkçe, birçok farklı coğrafyada, birçok millet ile temasta bulunmuş ve bu milletlerin dillerinden etkilenmiş ya da etkilemiştir. Özellikle din değişimi, göçler ve savaşlar gibi toplumun tümünü etkileyen değişiklikler dildeki kelimelerin anlam evrenin genişletmekte, daraltmakta ya da başka anlama taşımaktadır. Art zamanlı dilbilim yöntemi ile dillerin tarihi sözlükleri ve günümüzdeki halini karşılaştırarak anlam evrenin nasıl değiştiğini tespit edebiliriz. Bu çalışmada, Tarihi Kıpçak Türkçesi ve onun günümüzdeki mirasçılarından biri olan Başkurt Türkçesi arasındaki anlam değişmeleri sınıflandırılmış ve kelime örnekleri gösterilmiştir. Etimoloji yapılmamıştır. Anlam değişmeleri, anlam daralması, anlam genişlemesi, başka anlam geçiş, anlam iyileşmesi ve anlam kötüleşmesi ana başlıkları ile sınıflandırılmıştır. Bu çalışma hazırlanırken sadece sözlüklerdeki kelimeler esas alınmıştır. Türkçenin tarihsel süreçte kelime bağlamında yaşadığı değişiklikler tespit edilmiştir. Böyle çalışmalar Türkçenin anlam evreni göstermesi açısından önem taşımaktadır. Diğer Türk lehçeleri arasındaki bu gibi çalışmalar, kelime bağlamında Türkçenin hangi süreçlerden geçtiğini bize gösterecektir.