Kontrowersje wokół VIII rozdziału adhortacji apostolskiej Amoris laetitia papieża Franciszka. Studium analityczne

Abstract

W dniu 19 marca 2016 r. papież Franciszek ogłosił jeden z najbardziej kontrowersyjnych dokumentów pontyfikatu, adhortację Amorislaetitia, która była ukoronowaniem dwóch Zgromadzeń Synodu Biskupów, III Nadzwyczajnego Ogólnego w 2014 r. oraz XIV Zwyczajnego Ogólnego w 2015 r., które poruszyły problematykę małżeństwa i rodziny, w tym przede wszystkim – stąd takie poirytowanie w środowisku – kwestię możliwości dopuszczania osób rozwiedzionych do sakramentów pokuty i Eucharystii. Na pozór wydawało się, że, nihil novi sub sole, sprawa nie była bezprecedensowa, albowiem poruszone kwestie były już przedmiotem oceny w Familiaris consortio. Uważna lektura obu tekstów, zarówno Św. Jana Pawła II jak i Franciszka uświadamia jednak zasadniczą różnicę, która widać ciężko przechodzi wielu kanonistom i interpretatorom w odważnej ocenie. Otóż dokument franciszkowy wprowadza pewien wyłom w dyscyplinie sakramentalnej. Św. Jan Paweł II określa bowiem, że pojednanie w sakramencie pokuty otwiera niektórym drogę do przyjmowania Eucharystii, o ile żałując, że naruszyli znak Przymierza i wierności Chrystusowi, są szczerze otwarci na formę życia nie stojącą w sprzeczności z nierozerwalnością małżeństwa. Chodzi ściśle o sytuacje, kiedy kobieta lub mężczyzna w kolejnym związku tym razem niesakramentalnym, z powodów niebłahych, jak troska o wychowanie dzieci, nie mogąc doprowadzić do rozstania się, postanawiają podjąć życie w pełnej wstrzemięźliwości seksualnej, czyli powstrzymując się od aktów płciowych obwarowanych dla sakramentalnego małżeństwa. W jakiejś mierze Św. Jan Paweł II był nowatorski i postępowy, ale w granicach wyznaczonych przez doktrynę Kościoła, która jest niezmienna. Tymczasem Franciszek proponuje uczynić kolejny krok, zastrzegając, że również jego wizja nie kłóci się z dotychczasowym Magisterium. Proponuje pasterskie rozeznanie, spojrzenie na penitenta w duchu miłosierdzia, wnikliwe przebadanie win i zaszłości by wydobyć z głębi ludzkiego życia to, co było emanacją Ducha, w sytuacji poświadczenia okoliczności usprawiedliwiającej separację lub rozwód ale w poczuciu stworzonej krzywdy, która wypłakana daje – jednakże nie sankcjonuje – ale zarazem też nie warunkuje życie w czystości – by osoba ta po wyczerpaniu wszystkich purgatoryjnych możliwości powróciła do sakramentów Kościoła[1].
 Mimo podjętych dyskusji wokół możliwości dostępu osób będących w związkach nieuregulowanych Kościół pozostaje wierny doktrynie z aspekcie sakramentalnym podkreślając nierozerwalność małżeństwa. Osoby żyjące poza sakramentami w myśl Magisterium nie pozostały wykluczone, będący nadal częścią Kościoła, jednakże wszelkie próby podważenia dotychczasowego nauczania, nie może przyćmić prawdy, że tylko sakramentalny charakter małżeństwa jest fundamentem rodziny i nie można utożsamiać takiego związku z innego rodzaju typem związków, które stwarzają tylko pozory węzła małżeńskiego. Franciszek wielokrotnie przypomina w adhortacji o nienaruszalności sakramentu. Dziś można mieć wrażenie, że zapora przeciw rozwodnikom „chyli się ku upadkowi, przepuszczając brudną wodę w głąb Kościoła” – mówi w kontekście podobnego problemu w okresie posoborowym podnoszonego przez Roberta Spaemanna – Robert Skrzypczak, jednak „Kościół ma słowa życia wiecznego” z czego wynika, że wszelkie konsekwencje dzisiejszych argumentów i dywagacji „będą pozytywne”, zwłaszcza, że im bardziej zmierza się ku przyszłości, tym bardziej rośnie potrzeba powrotu do źródeł „niezmiennego nauczania chrześcijańskiego”[2].
 
 [1] Artur Filipowcz dowodzi, że stosowana przez Franciszka kategoria „rozeznania” ma wszelkie cechy duchowości ignacjańskiej; A. Filipowicz, Moralność według…, s. 45; zob. Fr, Codziennie jeden krok. Msza św. w Domu św. Marty 22 października 2015, http://www.osservatoreromano.va/pl/news/codziennie-jeden-krok; (odczytano: 30.04.2022); Franciszek (w rozmowie z jezuitami zgromadzonymi na 36. Kongregacji Generalnej), Mieć profetyczną odwagę i śmiałość, (tłum.) B. Steczek, https://jezuici. pl/2016/12/miec-profetyczna-odwage-smialosc-franciszek-jezuitow-36-kg (odczytano: 30.04.2022); M. Borghesi, J. M. Bergoglio, Biografia intelektualna: dialektyka i mistyka, (tłum.) D. Chodyniecki, Kraków 2018, s. 117-133.
 [2] Por. R. Skrzypczak, Okaleczone relacje…, s. 91.