Ginâyî Sofyevî’nin Acâibü’l-Mahlûkâti: Mirât-ı Kâinât

Abstract

Arap ve Fars edebiyatlarında XII. asırdan itibaren örnekleri verilmeye başlanan acâ’ibü’l-mahlûkâtlar, acayip ve görülmemiş canlılar, coğrafi yerler, bitkiler ve tabiatüstü çeşitli varlıklar hakkında bilgiler veren ve “acâ’ibü’l-büldân”, “acâ’ibü’l-Hind”, “acâ’ibü’l-mahlûkât” gibi isimlerle kaleme alınan bir türdür. Ebû Ca’fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî et-Tûsî (ö. 460/1067), Ebû Hâmid Muhammed el-Gırnâtî’nin (ö. 565/1169) ve Kazvînî’nin (ö. 682/1283) kaleme almış oldukları acâ’ibü’l-mahlûkât türündeki eserler kendilerinden sonrakileri büyük oranda etkilemiştir. Gınâyî Sofyevî’nin kaleme almış olduğu “Mirât-ı Kâ’inât,” Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (ö. 630/1233)’nin “Tuhfetü’1-Acâ’ib ve Turfetü’l-Garâ’ib” adlı Arapça eserinin 969/1562 yılında “Mir’ât-ı Kâ’inât” adıyla Türkçeye yapılan tercümesidir. Eserin nüshaları Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi’nde MT 492 numarada “Mir’âtü’l-Kâinat” olarak Berlin Devlet Kütüphanesi Ms. or. oct. 3663 numarada ise Cezerî’nin eserine uygun olarak “Mir’âtü’l-Kâ’inât Terceme-i Tuhfetü’l-Acâib ü Garâyib Bildürür” şeklinde kayıtlıdır. Çalışmada, Gınâyî’nin daha önce herhangi bir çalışmaya söz konusu edilmemiş “Mir’âtü’l-Kâinat” adlı mensur acâ’ibü’l-mahlûkâtı muhtasaran incelenip bilim dünyasına tanıtılacaktır.