Geleneksel masal anlatısında “hilebaz” kadın karakterler: “Helvacı Güzeli” ve “Molly Whuppie”

Abstract

Ignácz Kúnos (1860-1945) Macar asıllı bir dilbilimci ve Türkologdur. Geleneksel Türk masallarını derleyen öncü isimlerden biri olduğu için Anadolu folklor geleneğinde önemli bir figür haline gelmiştir. 1885-1890 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nu dolaştı ve Osmanlı toplumundan çok sayıda hikâye anlatıcısını dinledi. Anadolu folklorunu ve etnografyasını araştırma çabaları sayesinde Anadolu sözlü geleneğinin birkaç ciltlik masal külliyatını oluşturmuştur. Kúnos, Türk halk geleneğindeki uluslararası unsurları ve temaları, onları Avrupalı muadilleriyle ve Doğu'daki Binbir Gece Masalları gibi örneklerle karşılaştırarak bulmaya çalıştı. Türk masallarını Batılı oryantalist perspektif içerisinde incelemeye çalıştı. Kırk Dört Türk Masalı (1913) adlı masal koleksiyonu bu girişimi örneklemektedir. Bu hikâyelerde doğaüstü, tek tanrılı ya da çok tanrılı dini öğeler barındıran öyküler tematik olarak Avrupa masallarına benzeyen kahraman, kötü adam, yardımcı, büyücü ve cadı karakterlerini içerir. Bu makalede, Kúnos'un masal koleksiyonundan “Helvacı Güzeli” incelenerek İngiliz folklorundan seçilen bir diğer eser “Molly Whuppie” ile karşılaştırmalı olarak analiz edilecektir. “Helvacı Güzeli”, Anadolu kültüründen vezir ve hoca gibi geleneksel figürlerini de içeren Anadolu masal geleneğinin bir örneğidir. “Molly Whuppie” ise ilk olarak halk bilimci yazar Joseph Jacobs’un 1890 tarihli English Fairy Tales adlı eserinde derlenen ve bu tarihten itibaren de birçok masal koleksiyonuna eklenen önemli bir masaldır. Bu makaledeki ana argüman, kadın kahraman ve hikâye anlatıcısı “Helvacı Güzeli” ve “Molly Whuppie”nin, onları öldürmeye çalışan geleneksel erkek figürleri (hoca, vezir, dev vb.) alt ederken hikâyedeki hilebaz figür olduklarıdır. Böylece, helvacı kız ve Molly Whuppie kılık değiştirme gibi hileler kullanarak düşmanlarını alt ederek ve yaşadıkları haksızlıkları doğru bir şekilde anlatarak güç kazanmaktadırlar.