Fish as a sufi symbol: fish in legends and fish metaphor in dervish lodge's poetry

Abstract

Deniz imgesinin tasavvufta önemli bir yeri vardır. Sadece deniz değil denizle ilgili olan dalga, katre, gavvâs, bahrî, inci, mercan gibi unsurlar da menkıbelerde ve tekke şiirinde tasavvufi birer remiz olarak kullanılır. Tasavvufi remiz olarak kullanılan unsurlardan biri de balıktır. Tasavvufta deniz vahdeti simgeler. Vahdet deryasına dalan salik ise denizdeki bir balığa benzetilir. Zira balık deniz olmadan yaşayamaz; salik de vahdet deryasına dalmadan hayat bulamaz. Balığın kıssa ve menkıbelerde geçen bir canlı olması da tekke şiirinde dinî-tasavvufi mesajlar vermek için bir araç olarak kullanılmasına zemin hazırlamıştır. Çeşitli nasihatler ve tasavvufi hikmetler bazen balığın özellikleri üzerinden dile getirilir. Bu çalışmada balık metaforunun menkıbelerde ve tekke şiirinde nasıl kullanıldığı ele alınmıştır. Çalışmamız bir giriş bölümü, iki ana bölüm ve bir sonuç bölümünden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tasavvufta ve tekke şiirinde deniz ve denizle ilgili unsurların hangi şekilde kullanıldığı hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Birinci bölümde balığın kıssa ve menkıbelerde nasıl geçtiği üzerinde durulmuştur. Kur’an-ı Kerim’de bulunan bazı kıssalardan söz edilmiştir. Balıkla ilgili evliya menkıbeleri ele alınmıştır. Balığın dinî-tasavvufi kaynaklardaki önemi ortaya konmuştur. İkinci bölümde ise tekke şiirinde balığın işlenişi üzerinde durulmuştur. Balıkla ilgili bazı benzetme ve özellikler sıralanmıştır. Konuyla ilgili beyitler günümüz Türkçesine göre nesre çevrilmiş ve açıklanmıştır. Sonuç bölümünde araştırmadan elde edilen faydalar belirtilmiştir.