„Það var eitthvað meira þarna“: Mat á námi með áherslu á vellíðan barna

Abstract

Mat á námi og vellíðan barna er hluti af starfi leikskóla samkvæmt Aðalnámskrá leikskóla 2011. Hér verður greint frá rannsókn sem gerð var með sex starfsmönnum eins leikskóla á Íslandi og er hluti af samstarfsrannsókn (e. collaborative action research) sem unnin var í samstarfi RannUng (Rannsóknarstofu í menntunarfræði ungra barna) og fimm leikskóla á Stór-Reykjavíkursvæðinu. Í upphafi auglýsti RannUng eftir þátttakendum sem hefðu hug á að vinna að þróun mats í leikskólum. Í þeim leikskóla sem hér er fjallað um voru þátttakendur aðstoðarleikskólastjóri ásamt tveimur leikskólakennurum og þremur leiðbeinendum á einni leikskóladeild með 24 börnum sem flest voru þriggja ára í upphafi vetrar. Rannsóknin stóð yfir frá september 2016 til maí 2017. Markmið rannsóknarinnar var að starfsfólk ígrundaði eigin starfshætti og þróaði aðferðir við mat á námi og vellíðan barna. Rannsóknargögn byggja á viðtölum og athugunum sem greind voru í þeim tilgangi að sýna ferli framkvæmdarinnar og stöðu þess mats sem fram fór á deildinni. Niðurstöður benda til þess að mat á námi og vellíðan barnanna hafi í upphafi vetrar fyrst og fremst farið fram í samræðum starfsfólks, sem taldi að skráning væri ekki næg í leikskólastarfinu. Það sem metið var í upphafi vetrar tengdist hljóðvitund, málþroska, félagshæfni, hegðun og almennum þroska. Mat þetta fór fram fyrir foreldraviðtöl og í sérstökum tilvikum. Hugmyndir starfsfólks um mat á námi og líðan breyttust yfir veturinn. Starfsfólk fór að fylgjast betur með líðan barna í stað hegðunar þeirra. Þróaðar voru námssögur og var staða barnanna og geta greind og ígrunduð út frá námssögunum. Skráning námssagna reyndist falla vel að því mati sem þegar var framkvæmt á deildinni. Fagvitund leikskólakennaranna skerptist í ferlinu og þeim fannst þeir geta virkjað það sem þeir höfðu áður lært og reynt um börn, áhuga þeirra og líðan. Leiðbeinendurnir töldu sig hafa lært mikið af þátttöku í rannsókninni og þróað faglegri starfshætti, ásamt því að ígrundun um börnin og athafnir þeirra varð þeim tamari. Þátttakendur juku vitund sína um líðan barna og stöðu þeirra innan barnahópsins. Þeir tóku betur eftir börnum sem voru utanveltu í barnahópnum. Samstarfsrannsóknin jók fagvitund jafnt leikskólakennara sem leiðbeinenda, þó kom fram í viðtölum að lærdómur þeirra síðarnefndu virtist enn meiri. Þátttakan í rannsókninni dró athygli þeirra að börnunum, námi þeirra og líðan og gerði þeim kleift að mæta börnunum með því að lesa í tjáningu þeirra. Með þessu móti veittu námssöguskráningarnar þeim nýja innsýn í heim barnanna.