بررسی نقش محوری جریان فضایی– زمانی فعالیتهای زمان غروب و شب در ادراک امنیت، مطالعه موردی: مرکز شهر رشت

Abstract

حیات شبانه و جاذبه‌های اقتصادی شب‌هنگام راهی واقعی برای گسترش روز کاری و نیروی محرکی برای رشد و توسعه ملی است. مطالعه حاضر با اتخاذ چارچوب تحلیلی جغرافیای زمان و تحلیل کمی روال‌های مصرف حیات شبانه در مرکز شهر رشت می‌کوشد به این سؤال اصلی پاسخ دهد که چگونه شهر رشت می‌تواند بستر مناسبی را برای جریان فضایی– زمانی فعالیت‌ها در زمان غروب و شب فراهم سازد؟ برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی (آزمون خی‌دو و تحلیل خوشه‌ای دومرحله‌ای) به‌وسیله نرم‌افزار SPSS انجام شد. تفاوت‌های چشمگیری در نوع مصرف حیات شبانه در مرکز شهر رشت با استفاده از تحلیل خوشه‌ای آشکار شد. با وجود این، عدم تجانس در مسیرهای فضا- زمان حیات شبانه در مرکز شهر را می‌توان در دو الگوی مشخص خلاصه کرد: «پارک‌گردی» و «خرید». این الگوها از بسیاری جهات با یکدیگر متفاوت بودند اما از نظر موقعیت در یک بخش از مرکز شهر (سبزه میدان) دیده شدند. اهمیت پیش‌بین‌های اصلی به ‌ترتیب نزولی عبارت بودند از: قومیت گروه (00/1)، جنس گروه (00/1)، اندازه گروه (00/1)، نوع فعالیت/ تفریح شبانه (82/0)، متوسط زمان صرف شده (60/0)، شرایط زندگی (48/0)، قومیت (42/0)، مکان (33/0)، جنس (27/0)، و سطح تحصیلات (18/0). در مقابل، نقش حرفه و نوع کار، محل اقامت و سن بسیار کم بود. نتایج نشان داد که اکثریت مصرف‌کنندگان حیات شبانه‌ مرکز شهر رشت احساس امنیت می‌کردند، و این امنیت ادراک شده را بیش‌تر (%2/78) ناشی از «فعالیت‌ها/ مردم در خیابان و...» می‌دانستند. در محدوده‌ مورد مطالعه، زنان نقش و حضور گسترده‌ای در تولید اجتماعی فضا داشتند و این نقش و حضور را می‌توان به ادراک آنها از احساس امنیت در حیات شبانه‌ مرکز شهر رشت نسبت داد. با توجه به نتایج یاد شده در بالا و همچنین متوسط زمان رسیدن به اولین فعالیت/ تفریح شبانه (19:28) و متوسط زمان صرف شده در مرکز شهر (21/3 ساعت)، رشت می‌تواند تنها بستر مناسبی برای جریان فضایی– زمانی فعالیت‌ها در زمان غروب و ساعات اولیه شب باشد (بین ساعات 18 تا 23). به‌عنوان نتیجه، سه پیشنهاد اثربخش به‌صورت توأمان برای تغییر رویه فعلی مطرح می‌شود که عبارتند از ایجاد تنوع فعالیتی بیش‌تر در مرکز شهر، مدیریت منطقه از طریق افزایش کیفیت فضاهای شهری و حمایت از طولانی‌شدن ساعات فعالیت شبانه، و حمل‌ونقل عمومی همیشگی در اواخر شب.