Classical Turkish Research Articles

The Motif of “Spread Out The Prayer Rug on The Water” And Its Reflections In Classıcal Turkish Poetry

“Seccadeyi suya serme” motifi destan ve halk hikâyelerinde, Alevi-Bektaşi menkıbelerinde ve Dede Korkut hikâyelerinde karşılaşılan bir motiftir. Zamanla klasik Türk şiiri metinlerinde, az da olsa modern Türk şiirinde yer alan bir metafora dönüşmüştür. Motif; Sümer, Hint, Çin, Hristiyanlık gibi inanç ve kültürlerde mitolojik çağlara uzanan, Türklerin İslam öncesi inançlarına işaret eden bir anlam derinliğine sahiptir. Motifin yapısında yer alan “seccade” ve “su” kavram ve metaforlarının bağdaştırılması, inanç ve kültürlerdeki iç içe geçmişliğin ve kaynaşmışlığın, senkretizmin dildeki cisimleşmesidir. Kimi Farsça metinlerde seccâde ber-âb efkend şeklinde geçen tabirin Türkçe metinlerdeki kullanımı daha yaygındır. Menkıbelerde, tasavvufi metinlerde, din dışı şiirlerde tabire farklı anlamlar yüklenmiştir. Klasik Türk şiirinde motifin özellikle Hızır’la ilişkilendirildiği de görülmüştür. Tabirin anlam ve muhtevasına ise tarihi kaynaklarda ve sözlüklerde değinilmemiştir. Günümüz sözlüklerinden ikisinde karşılaşılan tabire verilen anlamlar ise hatalıdır. Çalışmada motifin senkretik yapısı gereği tabirin anlam çerçevesini daha iyi çizebilmek için seccade, su, Hızır kavram ve metaforları üzerinde durulmuştur. Mitolojilerdeki, menkıbelerdeki izleri araştırılarak tabirin klasik Türk şiirindeki anlam çerçevesi beyit örnekleri üzerinden çizilmeye çalışılmıştır.

Oyunun Sakalı Bitmek Deyimi ve Anlamları

Deyimler ve kalıp yapılar konusunda Türkçenin zengin bir dil olduğu genel kabul görmüştür. Türkçenin bu deyim zenginliği geçmişten günümüze her edebî gelenekte karşılık bulmuştur. Bu geleneklerin en önemlilerinden biri de kuşkusuz klasik Türk edebiyatıdır. Klasik Türk edebiyatı şairleri şiirlerini mecaz, kinaye, tevriye, iham gibi pek çok sanata kapı aralayan deyimlerle yoğurmuş, bununla anlatımlarını daha etkili kılmışlardır. Klasik Türk edebiyatı geleneğinde bir dönemler kullanılan ve bugün kullanımdan düşmüş pek çok deyime tesadüf edilebilmektedir. Ayrıca bugün bildiğimiz ancak geçmişte bugünkünden farklı anlam özellikleri gösteren deyimlere de bu gelenekte tesadüf edilmektedir. Yine bazı deyimlerimizin bugün bilinmeyen maddi kültür unsurları ile ilgili kökenleri de bulunmaktadır. Bu yazıda bugün kullanılmayan ve anlamı konusunda genellikle eksiklikler görülen “oyunun sakalı bitmek” deyiminin anlam özellikleri üzerinde durulmuştur. Deyimin “sakalı bitmek” şekline dair örnekler de verilmiş, bunun yanında özellikle deyimin çıkış noktası, gerçek hayatla bağlantısına dair çıkarımlar yapılmıştır. Deyimin klasik Türk edebiyatı metinlerinin yanında masallarda da yer bulduğuna dikkat çekilmiştir.

KEÇECİZÂDE İZZET MOLLA’NIN MİHNET-KEŞÂN’INDA KADIN

The position of women in Turkish society has undergone changes over the centuries due to social, political and religious reasons. In the historical process, this change is generally divided into three groups as pre-Islamic, Islamic and Western-influenced periods. During the pre-Islamic nomadic life style, women were extremely active in the society and had the same rights as men, but after the acceptance of Islam, the position of women changed, isolated from social life and even devalued. This is due to the fact that the cultures of other nations were included in Turkish culture under the name of religion with the acceptance of the new religion. Since Classical Turkish literature, which has a history of six centuries between the XIII and XIX centuries, is a literature that emerged in the field of Islamic civilization, the view of women in the works of this period was negative in parallel with the social point of view. In the study, Keçecizâde İzzet Molla's masnavi named Mihnet-Keşân was examined as an example of the reflection of this situation on literary works. The work, completed by İzzet Molla in 1825, was written at a time when the effect of Westernization began to appear in our literature in all aspects. The work, unlike the tradition, reflects the social structure of the period from a realistic point of view. In this aspect, the couplets containing the reflections of the woman's point of view in the work, which is the messenger of innovations in Turkish literature, have been determined and interpreted. Keywords: Classical Turkish Literature, Gender, Sergüzeştname

Zati’s A Ghazal That Are Not In His Divan And It’s Analysis

Divan sahibi klasik Türk edebiyatı şairlerinin divanlarında olmayan bazı şiirlerine zamanzaman klasik edebiyatımızın birincil kaynaklarından olan mecmularda tesadüfedilmektedir. Divan şairinin bir şiirinin veya birkaç şiirinin kendi divanında olmamasınınpek çok sebebi olabilir. Bu sebepler arasında bahsedilen şiirin veya şiirlerin bilerek divanadâhil edilmemiş olması, divan tertip edildikten sonra yazılmış olması, şair tarafından birarkadaşına teslim edildikten sonra şiirin herhangi bir sebeple iade edilememiş olmasısayılabilir. Divan şairleri arasında aynı mahlasta pek çok şair bulunduğu için divanda yeralmayan fakat şiir mecmualarında yer alan şiirler dikkatle incelenmeli ve bu şiirlerin aynımahlası kullanan hangi şaire ait olduğu titizlikle tespit edilmelidir.Mecmualar, hem onları tertip eden kişilerin edebî zevklerini ve estetik anlayışlarını yansıtırhem de yazıldıkları dönemin şiir anlayışı hakkında fikir verir. Mecmualar, aslında medfûnve meçhûl birer hazine oldukları için eski şairlerin özel yaşamları ve yaşadıkları yerle olanilişkileri ile ilgili birçok karanlık noktayı aydınlatabilir.Divan şairi Zâtî’nin de yayımlanmış Divan’ında yer almamakla birlikte çeşitli şiirmecmularında bazı şiirlerinin olduğu tespit edilmiştir. Bu makalede Zâtî Divanı’ndabulunmayan ve bu divanın neşrinden sonraki yayımlarda da tespit edemediğimiz bir gazelkonu edilerek Berlin Devlet Kütüphanesi’nde yer alan Ms. or. oct. 3058 numaralı şiirmecmuasında tesadüf ettiğimiz bir gazelin metnine yer verilecek ve bu gazel incelenmeyeçalışılacaktır.

Analysis of Şeyhî’s masnavi titled Harnâme and Gianni Rodari’s tale titled “Young Crayfish” in the context of their cultural codes

Bu çalışmada, Şeyhî’nin Harnâme adlı mesnevisi ile Gianni Rodari’nin “Genç Kerevit” (Il Giovane Gambero)” adlı masalının benzerlik ve farklılıkları, ait oldukları farklı kültür kodları bağlamında incelenerek her iki eserin de kaynağı tespit edilmeye çalışılacaktır. İncelemeye temel olan sorunsal; farklı dönemlerde, farklı kültür ve edebiyat dizgelerinde ve farklı edebi türlerde verilen ve çalışmanın temel inceleme nesnesini oluşturan bu iki eserin içerik açısından birçok benzerlik taşıması ve karşılaştırmalı olarak daha önce ele alınmamış olmasıdır. Temel inceleme nesnelerinden birisi olan Harnâme on beşinci yüzyıl Türk edebiyatı eserlerinden, diğeri ise yirminci yüzyıl İtalyan edebiyatı eserlerinden biridir. On beşinci yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı mesnevi şairlerinden olan Şeyhî, Türk edebiyatının ilk fabl örneği olarak da kabul edilen, toplamda yüz yirmi altı beyit ve dört bölümden oluşan Harnâme başlıklı mesnevisinde öküzlere özenen bir eşeğin hikâyesini anlatır. Yirminci yüzyıl İtalyan çocuk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilen Rodari ise masalları çocuk eğitimi için bir araç olarak gören yazarlardan biridir. Rodari, Bir Telefonluk Masallar (Favole al Telefono) adlı kitabındaki yetmiş masaldan biri olan “Genç Kerevit” başlıklı masalında, kurbağalara özenen bir yengecin başından geçen maceraları anlatır. Bu çalışmada öncelikle bu iki eserin benzerlikleri ve farklılıkları tespit edilerek bu benzerlik ve farklılıkların, dünya masallarına yön veren Pançatantra adlı eserdeki izleri saptanmaya çalışılacaktır.

Effect of Classical Turkish Music on Pain and Anxiety of Patients undergoing Bone Marrow Aspiration and Biopsy: A Randomized Controlled Clinical Trial

Introduction: Bone Marrow Aspiration and Biopsy (BMAB) is a painful procedure that can causes anxiety in patients. Music can help reduce pain and anxiety levels in patients by directing their attention from negative stimuli towards pleasant and encouraging thoughts. Objective: This study aims to determine the effect of classical Turkish music on pain and anxiety of patients undergoing BMAB. Materials and Methods: This is a randomized, controlled trial conducted on 68 patients undergoing BMAB who were selected from the hematology outpatient clinics in a hospital in İzmir, western Turkey. They were randomly divided into two groups of control (n=34) who received the general procedure only and the music group (n=34) who listened to classical Turkish music for 15 minutes before the procedure. Data were collected using a demographic form, Visual Analogue Scale (VAS), and State Anxiety subscale of Spielberger’s State-Trait Anxiety Inventory. Chi-square was used for comparing categorical variables, and t-test and ANOVA ​​were used for comparing numerical variables. Bonferroni test was used for post hoc comparisons. A P<0.05 statistically significant. In case of a significant difference between the groups, Cohen’s d effect size was calculated. Results: In the music group (Mean±SD age=63.73±14.81 years), 62% were male, 71% were married, 76% had a secondary education or lower, and 49.1% reported that biopsy was for diagnostic purposes. In the control group (Mean±SD age=51.76±19.45 years), 50% were female, 53% were married, 62% had a secondary education or lower, and 50.9% reported that biopsy was for diagnostic purposes. A statistically significant difference was found in the mean VAS scores of both groups before and after the treatment (P=0.001). A significant difference was found in the state anxiety level only in the music group before and after the treatment (P=0.003). Conclusion: Classical Turkish music prior to BMAB can reduce the pain and anxiety of patients. It is recommended for nurses to use music therapy to reduce the pain and anxiety of patients undergoing BMAB.

Gencü’l-Esrâr İsimli Manzum Nasihatnamede Cehennem Tasvirleri

Esrârî mahlaslı Gaziantepli Seyyid Muhammed Ali Rıza tarafından 20. yy’da telif edilen Gencü’l-Esrâr, klasik Türk edebiyatı geleneğine bağlı olarak inşa edilen manzum nasihatname türünün son halkalarından biridir. Eser boyunca okurun cennete ulaşma isteğini artırmayı hedefleyen ifadeler kaleme aldığı görülen Muhammed Ali Rıza, cehennemden korkulması gerektiği hususunda okuru uyarmaktadır. Bunu yaparken de cehennemi çeşitli boyutlarda tasvir etmektedir. Bu makalede, cehennem mefhumunun Gencü’l-Esrâr’da nasıl ele alındığı ve Esrârî’nin cehennem tasavvurunun kelimelerle nasıl resmedildiği belirlenmeye çalışılmıştır. Müellifin cehennem tasavvurunun tasvire nasıl evrildiğini somut veriler üzerinden göstermeye gayret ettiğimiz makalede, benimsenen anlatım tutumlarının, sergilenen üslupların ve başvurulan tekniklerin Gencü’l-Esrâr’a kattığı anlam zenginliğinin ortaya konulması da hedeflenmiştir. Cehennem ile ilgili tespit ettiğimiz veriler, “Cehennem ehlinin tasviri”, “Cehennem çeşitlerinin tasviri”, “Cehennem ve Hz. Peygamber arasında mahşerde gerçekleşecek hâdisenin tasviri”, “Cehennem sakinlerinin çekeceği azapların tasviri”, “Cehennem sakinlerinin mağfiret dilemelerinin tasviri”, “Cehennemden kurtuluşun yolları” ve “Esrârî’nin, cehennemden uzak Olma Arzusunu Dile Getirişi” olmak üzere yedi başlıkta incelenmiştir. Şairin cehennemle ilgili kaleme aldığı bilgilerin ayet ve hadislerde yer alıp almadığı araştırılmış; beyitlerde yer alan ifadelerin açıklamaları yapılmıştır. Bu çalışma, Seyyid Muhammed Ali Rıza’nın klasik Türk edebiyatı geleneğine bağlı kalarak Cumhuriyet Dönemi’nde kaleme aldığı Gencü’l-Esrâr’da, cehennemin Kur’an ve hadisler ışığında tasvir ve tahkiye edildiğini ortaya koyması bakımından önemlidir. Farklı anlatım tekniklerinin yer aldığı Gencü’l-Esrâr’da müellif, eserin geneline yaydığı sohbet ve hitabet üslubunu didaktik bir üslupla harmanlamış; okura nasihatta bulunurken yönlendirici bir anlatım tutumu sergilemiştir. Seyyid Muhammed Ali Rıza, tahkiye, tasvir ve alıntı tekniklerinin yarattığı etkiden faydalanarak bir kurgu inşa etmiştir. Sunmak istediği dinî bilgileri kaleme alırken delillendirici ve ispatlayıcı bir anlatım üslubu sergilediği görülen müellifin, bu üslubun sağladığı imkânla okuru ikna etmeyi amaçladığı fark edilmiştir. Esrârî, açıklama, gösterme, anlatma ve diyalog teknikleri başta olmak üzere çeşitli anlatım teknikleri vasıtasıyla cehennemi tasvir ve tahkiye etmiştir. Gencü’l-Esrâr’da cehennem mefhumunu ele alındığı bölümlerde telmih, teşbih, kinaye, tariz, tenasüp, teşhis, intak, mübalağa, tekrir, nida ve tezat sanatlarına başvurulduğu görülmektedir. Şair bu sanatların yarattığı etkiyle birlikte aliterasyon, asonans ve cinas gibi söz sanatlarına yer vererek edebî tasvirlerde bulunmuş; anlatıya hareket, canlılık, akıcılık ve renk kazandırmıştır. Muhammed Ali Rıza, cehennem mefhumunu ayet ve hadis iktibaslarıyla, sufi gelenekten gelen bilgi ve yorumlarla ve kendi hayal süzgecinden geçirerek oluşturduğu muhayyelât ile harmanlayarak bir kurgu dâhilinde kaleme almıştır. Gencü’l-Esrâr’da iletilmek istenen mesajın ve vurgulanmak istenen cehennem şiddetinin boyutlarının daha çok tahkiye içinde verildiği görülmektedir. Şair kimi zaman bir ayeti iktibas ederek tahkiye kurmuş, kimi zaman da bir hadise telmihte bulunarak yarattığı sahneyle okuru terhibe çalışmıştır. Kimi zaman da kendisinden önceki müelliflerin kurguladığı anlatıyı kendi ifadeleriyle yeniden tahkiye etmiştir. Tasvirin süsleme fonksiyonundan faydalanan Esrârî, inşa ettiği kurguyla edebiyat sahasındaki maharetini gözler önüne sererek aynı zamanda retoriğe olan vukufiyetini sergilemiştir. Ayet ve hadislerin delaletinden yararlanarak sözün daha açık ve anlaşılır olması için tasvire başvurduğu görülen müellifin, tasvirin ifade etme, bilgi verme ve açıklama görevlerinden faydalandığı anlaşılmaktadır. Seçtiği kelimelerle cehennemde yaşanılacak bazı hâdiseleri sezdiren müellif, tasviri bir sembol olarak da kullanmıştır. Cehennem tasvirlerinde, cehennemin korkutuculuğu ve azap dolu oluşunu okura kavratabilmek ve onları etkileyerek cehennemden kurtulma yollarını telkin etmek amacıyla tasvire başvuran Esrârî’nin, duyguları ifade etme yolu olarak tasvirde bulunduğu görünmektedir. Cehennem sakinlerinin çekeceği azapların tasvirinde öncelikle cehennemde bulunan meleklerin vasıflarını dile getiren Esrârî, orada ateşin, dondurucu soğuğun, türlü özellikteki hayvanatın, gayesi azap vermek olan yiyecek ve içeceklerin, kâfir için hazırlanan zincir ve halkaların varlığından bahsetmiştir. Nida sanatının da desteğiyle ifadelerinin okur üzerinde bir etki yaratmasını beklemiştir. Ayet, hadis ile sûfî gelenekten gelen yorum ve bilgileri harmanlayarak cehennemin fiziki portresini çizmiştir.

Archaic vocabulary in Şerh-i Cezire-i Mesnevi

Arkaik kelimeler, eskiden kullanılan fakat bugün yazı dilinde kullanımdan düşmüş olan sözcüklerdir. Bunların tespiti dilin zaman içindeki gelişimini gözlemlemek adına çok önemlidir. Klasik Türk Edebiyatı çalışmalarında eski metinlerin dil açısından incelenmesi büyük bir rol oynar. Bu anlamda, Klasik Türk Edebiyatı eserleri günümüz Türkçesine göre söz varlığı açısından farklılıklar barındırır. Yalnız Arapça ve Farsça kelimelerin yoğunluğu değil aynı zamanda arkaik Türkçe kelimeler de okur için şaşırtıcıdır. Bu çalışmada H. 1011/ M. 1602 yılında yazılmış olan Şerh-i Cezire-i Mesnevi adlı eserde geçen arkaik kelimeler tespit edilmeye çalışılmıştır. Abdülmecid Sivasî tarafından kaleme alınan bu eser, Mevlâna Celaleddin Rumi’nin Mesnevi-i Manevi adlı eseri üzerine yazılmış bir eserin şerhidir. Yusuf-ı Sineçak, Mesnevi-i Manevi’den seçme beyitlerle Cezire-i Mesnevi adlı bir eser kaleme almıştır. Cezire-i Mesnevi çok sevilmiş, beğenilmiştir. Bu nedenle bu eser üzerine çok sayıda şerh yazılmıştır. Bu şerhlerden biri de Abdülmecid Sivasî’nin Şerh-i Cezire-i Mesnevi adlı eseridir. Bu eserin dilini incelediğimizde bugün kullanımdan düşmüş 63 arkaik sözcük tespit edilmiştir. Bu kelimelerin anlamları tespit edilerek kelimeler alfabetik sırayla okura sunulmuştur. Tespit edilen 63 arkaik sözcüğün 29 tanesi günümüzde kimi yörelerde kullanılmaya devam edilmektedir. Derleme sözlükleri ile bunlar tespit edilerek hangi bölgelerde kullanıldığı bilgisine ulaşılmıştır.

Classification of Simile Into Single Determined and Compound in Classical Turkish Poetry

Eski Türk edebiyatı dönemi şairleri orijinalliklerini geleneğin sunduğu mecaz dağarcığına bağlı kalarak göstermek durumundaydılar. Dolayısıyla marifetlerini eldeki malzemenin işlenişinde sergilemeleri gerekiyordu. Bu durum klasik şiirin gelişimini izlemede üslup tahlillerinin önemini artırmaktadır. Bu bakış ile tahlil edilmesi gereken dil kullanışlarından biri de teşbihlerdir. Belagat kitapları teşbih örneklerinin yapısını ayrıntılı bir biçimde işlemektedir. Yaklaşım yönlerinden biri de teşbih taraflarının nicelikleridir. Belagat kitaplarındaki bu sınıflandırma ve yaklaşım, üslup tahlilleri için önemli bir yöntem sunmasına rağmen büyük ölçüde teorik kitaplara münhasır kalmıştır. Bu çalışma ilgili yöntemi ayrıntılı bir şekilde ortaya koyup tartışarak edebiyat tahlillerinde daha etkin bir şekilde kullanılmasını hedeflemektedir. Kazvînî’nin kabul gören modeline göre teşbih tarafları basit (müfred), belirtili (mukayyed) ve birleşik (mürekkeb) olarak sınıflandırılmaktadır. Konu olarak Kazvînî’nin modeli zemininde Türk belagat kitaplarındaki sınıflandırma ve şiir örnekleri belirlenmiştir. Makalenin ilk bölümünde örnek beyitler tahlil edilerek basit, belirtili veya birleşik oluşları açıklanmıştır. İkinci bölümde belagat kitaplarının teşbih taraflarının nicelikleri hakkında verdiği bazı hükümler tartışılmış, basit olduğu söylenen bir teşbih tarafının birleşik, birleşik olduğu söylenen bazı tarafların belirtili olması gerektiği savunulmuştur. Sonuç olarak birleşik teşbihlere, belirtiliden, belirtiliye ise basitten daha çok kıymet ve yer verildiği görülmüş; birleşik teşbihlerin parçalarının birçoğunun tek başına bir teşbih meydana getirebildiği tespit edilmiştir. Teşbih kısımlarının karşılaştırılmasının Türk belagat ve edebiyat bilgisi kitaplarının içeriği ve birbirleriyle ilgilerine dair verdiği bazı ipuçları da ulaşılan sonuçlardandır.

Effects of Music and Preoperative Education on Coronary Artery Bypass Graft Surgery Patients' Anxiety

The aim of this study was to evaluate the effectiveness of music and preoperative education on anxiety, physiological responses, length of hospital stay, and quality of life in Coronary Artery Bypass Graft Surgery (CABG) patients. This was a non-randomized quasi-experimental study. For this study, 214 patients were separated into an experimental and control group. A dual intervention using preoperative education and a CD with classical Turkish music was applied to the experimental group. The control group was provided with an uninterrupted rest period at the same time. The primary outcome was the difference in anxiety of the patients. Other outcomes included differences in the physiological responses, length of hospital stay, and quality of life. Anxiety decreased in the preoperative and postoperative periods in both groups (P = .000), and patients' anxiety level in the experimental group was lower than the control group (P = .000). The experimental group patients had a decrease in systolic blood pressure, diastolic blood pressure, and heart rate in the preoperative period (P = .000), and all physiological responses in the postoperative period were lower than the control group (P = .000). Furthermore, the experimental group's length of hospital stay was shorter (5.8 ± 1 days), and their quality of life was better (P = .000). The dual integrative nursing intervention (music and preoperative education) was effective in reducing anxiety in CABG patients. The results of the study will contribute to nonpharmacological approaches in the management of anxiety in CABG patients.

“Stingy Type” in Classical Turkish Poetry and “Stinginess” As a Social Criticism in The Witness of Tradition

“Stingy Type” in Classical Turkish Poetry and “Stinginess” As a Social Criticism in The Witness of Tradition

The concept of hospitality in moral masnavi

Kültürel değerler, her toplumun kendi içerisinde benimsediği kabullere göre şekil alır. Türk toplumu da kendine has, çeşitlilik gösteren değerler bütününe sahiptir. Bunların içerisinde “misafirlik” ise üzerinde ayrıca durulması gereken bir kavramdır. Çünkü zihinlerde yer edinmiş bir ifade vardır ki bu, “Türk misafirperverliği”dir. Misafirlik, gerek İslamiyet öncesi gerek İslamiyet sonrası Türklerin yaşantısında olan kadim bir kavramdır. Hem dinî hem de millî bir değer olarak Türk toplumundaki yerini koruyan misafirlik, kendi içinde kuralları olan bir uygulamadır. Konuğun ve konuk edenin dikkat etmesi ve yapması gereken davranışlar, misafirlik adabını meydana getiren öğretilerdir. Bu adap içerisinde üzerinde en çok durulan kaide ise gelen misafir her kim olursa olsun onu konuk etmek ve ona ikramda kusur etmemektir. Türk kültüründe taşıdığı önem aşikâr olan misafirlik, edebî metinlerde de işlenen bir mevzu olmuştur. Klasik Türk edebiyatında müstakil hâlde yazılan mesneviler içerisinde dinî, tasavvufi ve ahlaki özellik gösterenler, misafirlik bahsinin nasıl ele alındığı hakkında bilgi verebilecek kaynaklardandır. Bu kabulden hareketle çalışmada klasik Türk edebiyatı kapsamında yazılan ahlaki mesneviler içerisinden -yüzyıl farkı gözetilmeden- yirmi mesnevi incelenmiş ve divan şairlerinin, misafirlik olgusunu daha çok hangi yönlerden ele aldığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Linguistic and Literary Terminologies in “Notes to the Rhetoric of the Ottomans” (Ta’lîkât-ı Belâgat-I Osmâniyye) by Abdurrahman Sureyya

Belagat, ifadenin muhatabın durumunu, yer ve zamana uygunluğunu, doğruluk ve güzelliğini belirleyen kuralları içeren tarihî geçmişi eski bir disiplindir. Kendi içinde meani, beyan, bedii, fesahat gibi bölümleri olan belagat, aynı zamanda bu bölümlerin alt kollarını meydana getiren çok sayıda söz kuralına sahiptir. Genellikle söz sanatları ekseninde ve manzum metinler aracılığıyla karşılaşılan belagat, aslında genel anlamda sözün düzenini sağlamaya çalışan kuralların bütününü içerir. Türk edebiyatında özellikle klasik Türk edebiyatı sahasının araştırma alanı olarak öne çıkan belagat, içerdiği zengin terminolojik veriler ve söz temelinde dil ile münasebeti sebebiyle aynı zamanda dil bilimini de ilgilendirir. Belagatin kurallar koyan bir disiplin olması, birtakım yaklaşım farklarından ötürü bazı eksiklik veya kusurların bu disiplin etrafında tartışma konusu olmasına yol açmış, Türk edebiyatı metinlerinde belagat kurallarının uygulanmasıyla ilgili bazı tartışmalar meydana gelmiştir. Bu tartışmalardan biri de Ahmed Cevdet Paşa’nın Belâgat-ı Osmâniyye adlı eserinin Abdurrahman Süreyya tarafından kaleme alınan ve bu eseri çeşitli yönleriyle tenkit eden Ta’lîkât-ı Belâgat-ı Osmâniyye adlı risalenin yazılmasıyla oluşmuştur. Belâgat-ı Osmâniyye’deki aksaklıkları tespit eden ve bu esere yönelik tenkitler içeren Ta’lîkât-ı Belâgat-ı Osmâniyye’de dil ve edebiyat ağırlıklı terminolojik veriler öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, Abdurrahman Süreyya’nın yazdığı Ta’lîkât-ı Belâgat-ı Osmâniyye adlı risalede tespit edilen dil ve edebiyat terimleri anlamlarıyla birlikte alfabetik olarak düzenlenerek söz konusu eserin dil ve edebiyat terminolojisi açısından sahip olduğu malzeme ortaya konmuştur.

The Use Of Embroidery/Color Passing and Derivation Idioms ın Classical Turkish Poetry

Deyimler, meramın muhataba en etkili ve kısa yoldan anlatımı sağlayan dil yapılarıdır. Başta mecaz olmak üzere kinaye ve teşbih gibi edebî sanatlardan da yararlanılarak oluşturulan bu yapılar, günlük dilde oldukça yaygın kullanılmaktadır. Deyimler, aynı zamanda edebî metinlerimizde de sıklıkla kullanılmaktadır. Klasik şiirimizle ilgili ileri sürülen eleştirel hü-kümlerden birisi de onun toplumdan kopuk, elit bir kesimin şiiri olduğudur. Bu şiirimizin daha çok saray ve çevresinde söylenip icra edilmesi bir yere kadar doğru olmakla birlikte, kullandığı dil malzemeleri ve muhteviyatı itibarıyla toplumun bütün izlerini taşıdığı görülecektir. Klasik şairlerin divanlarında geçen atasözleri ve deyimlerle ilgili yapılan pek çok çalışmada bunun izleri görülmektedir. Deyim ve atasözlerinin millî olmak gibi önemli bir tarafı vardır; ancak yakın kültür ve coğrafyanın toplumlarının benzer atasözleri ve deyimleri kullandığına da şahit olunmaktadır. Özellikle klasik şiir bağlamında da müştereklerimiz bulunan Arap ve Fars kültürleri ile olan ilişkilerimiz, birtakım benzer atasözü ve deyimlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bir ölçüde Fars şiirinde de benzer kullanımlarına tesadüf edilen “renk geçmek” ve “nakış geçmek” deyimlerinin klasik şiirimizde yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Renk ve nakış kelime-lerinin mecazen aldatmak ve yanıltmak anlamlarına bağlı olarak oluşturulan bu deyimler, söz konusu yardımcı fiillerle kullanım alanına çıkmakla birlikte, bunun yanı sıra “nakış oynamak, nakış atmak, nakış etmek, nakış eylemek; renk etmek, renk eylemek, renk oynamak, rengine kapılmak, renk ile avlamak” gibi farklı yapılarla da karşımıza çıkmaktadır. Bu deyimlerin hemen hepsinin ortak yönü, feleğin ve sevgilinin âşığa ettiği oyunlar, aldatmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanı sıra az da olsa yine hile ve desise ile feleğin kişiyi alt etmesi, yenmesi, öldürmesi anlamlarında da kullanılmaktadır.

Classical Turkish Poetry and Ishraq Philosophy

16.-17. yüzyıllar ve sonrasında Osmanlı düşünce dünyasında daha yoğun görülen İşrakîlik, klasik Türk şiirine de yansımıştır. Bu felsefe ile birlikte “işrâk” yanında ışık kavramı etrafındaki kelimeler hem genel literatüre hem de şiire girmiştir. Çalışmada “işrâk” kavramı etrafında şiirlerde, İşrâk felsefesinin yansımaları üzerinde durulmuştur. İşrâkîliğe, Osmanlı’da ilginin 16. ve 17. yüzyılda başlaması nedeniyle bu dönem ile sonraki yüzyıllardan seçilen divanlar taranmıştır. Şairlerin, filozoflara ve felsefî kavramlara şiirsel imajların bir parçası olarak yer verdiği görülmektedir. Şiirlerde İşrâkî felsefenin 17. yüzyıl ve sonrasında etkili olduğu görülmekle birlikte, onun varlık ve bilgi görüşü üzerinde ayrıntılı durulmamıştır. “İşrâk” ile birlikte ışık kavramı etrafındaki kelimelere ve bazı filozoflara yer vererek İşrâk felsefesinden etkilendiklerini açıkça gösteren şairler vardır. Ayrıca bazı klasik Türk şairlerine göre, hakikati idrak için akıl ve sezginin bir arada olması gerekir. Bu yüzden sadece akılcılığı savunan felsefî ekollerce sezgiye dayalı bir felsefe olan İşrakîlik eleştirilir. Bu dönemde “İşrâk” kavramına, felsefî bir terim olmaktan ziyade lügat anlamıyla yer veren şairler de bulunmakla birlikte çalışmada işrâk felsefesini benimseyen yahut eleştiren şiir örneklerine odaklanılmıştır.

Metaphorizing Places in Classical Turkish Poetry: Idol Houses

Classical Turkish poetry is important in terms of reflecting the cultural and sociological structure of Ottoman society together with different images and dreams in texts. Places that symbolize the general characteristic structure of a society and nation have also been the main material of poems. In the texts in which Divan poetry put love at the center, idols, one of the objects that symbolize beauty, are among them, when they use concrete signs in their depictions of the beloved, the main actor of this phenomenon. Concepts such as sanem and nigar are products of human art and represent perfect beauty aesthetically. The places of worship of the Christian religion (churches, monasteries, etc.) in which these objects, which are seen as the symbol of beauty, are located, together with the cities and countries identified with these concepts, are frequently used as an element of simile in classical Turkish poetry. The places where these objects are located have taken shape around this meaning. In this study, by examining the texts of classical Turkish poetry, the place of idol and idol concepts in the meaning world of this poem is tried to be determined.

Historic Ottoman Poet Biographers

Ottoman poet biographies, whose main purpose is to provide information about the lives, arts and works of poets, are among the most important sources of classical Turkish literature with their examples written more than once in every century from the 16th century to the XX century. The poets, whose biographies give information about their lives, are composed of people who have undertaken different duties belonging to different layers of the Ottoman social structure. After all, the most important point that brings together the biographies of these people, who have serious differences in status, is that they are poets. For the biographies of poets belonging to different strata, the tadhkirah definitely refers to the sources. These sources can be the poet himself, a close friend, another poet’s biographies or a history book, or the author himself. Historical poems written by poets on various occasions over the centuries are also one of the written sources used by tadhkirahs. An important part of the poets in the biographies, using this systematic called abjad calculation and created by assigning numerical values to Arabic letters, they make history on the success of the sultans, the conquests of cities, an important natural event, and even the death of a book they have finished. However, besides the poets, it is seen that the authors of tadhkirahs also write down history with an approach that puts the poets in the center. These dates, which were dropped, give them the identity of a pastor, in the words of the tadhkirahs. It is not because they wrote a history book that is meant by their identity as a pastor; it is the poets’ reduction of dates on some important issues in their lives, which are based on the abjad calculation and written in verse. Within the tradition of Ottoman tadhkirah writing, many tadhkirah writers have dropped dates about the poets they mentioned in their works. In this study, information has been given from the authors of tadhkirahs, who have included history poems in their biographies, and in what ways these dates have contributed to the science of history and literature.

İSKÂT-I İZÂFÂT TEVHÎDİ-II

“At-tawheedu isqāt al-idhāfāt”, which is a definition of tawheed, that states “tawheed is to deny the attributes” is a concept of tawheed belonging to high mysticism. One of the evaluations made about the tawheed of “isqāt al-idhāfāt” attributed to Junaid Baghdadi, is that it is the tawheed of true tawheed and havâssu'l-havâss. Isqāt al-idhāfāt tawheed is also presented as a benchmark, which is an important criterion of true tawheed in sufi literature. The fact that havâssu'l-havâss is a definition of tawheed is sufficient evidence to express its difficulty. It is for this reason that it is said that “ isqāt al-idhāfāt, which is the perfection of tawheed, is one of the intensified and difficult tasks of arbāb-i tahqīq”. When the isqāt al-idhāfāt tawheed is evaluated within the framework of the Sunni mysticism and unity of existing paradigms, some interpretation differences arise. This definition of tawheed has been mentioned a lot in the verse and prose texts of classical Turkish literature. When isqāt al-idhāfāt tawheed, (which has different interpretations), is used for human beings and other creatures, it does not give a real effect to bad thoughts, causes, and reduces the existence of creatures to the level of imagination and does not give them the rank of real existence (wujud-u-genuki); When used for the divine essence, it is based on the concept of Ahadiyet. As far as it is known, Farid al-Din Attar was the first person to use the term “isqāt al-idhāfāt” in poetry. Attar uses the term isqāt al-idhāfāt in Asrār-nāmeh's tawheed ode with the phrase “که التوحید اسقاط الإضافات / Ki al-tawheedu isqāt al-idhāfāt”. This usage has been quoted by both Persian literature poets and classical Turkish literature poets. The concepts of tajrīd, tefrīd, abandonment and unity of tawheed-i misākī have a very close connection with the concept of isqāt al-idhāfāt. Key Words: Tawheed (Monotheism), Tajrīd, Oneness, Abandoning, Ahadiyet

Classical Turkish Literature Poet Akil And His Turkish Poems

Biyografik bilgi taşımaları yönüyle birincil kaynak olan tezkirelerde olduğu gibi birleştirilmiş eser ve/veya şiir seçkisi olan mecmularda birçok şaire ait bilgi veya şiir bulunur. Mecmuaların, Türk edebiyatına birçok yönden katkı sunan kaynaklar içinde önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. Şiir mecmuaları, farklı şairlere ait şiir örneklerini barındırması yönüyle antoloji; şiir, eser ve metin barındırması veya toplaması bağlamında ise derleme eser niteliğindedir. Tezkirelerde adına rastlanmayan birçok şair hakkında mecmularda bilgi bulunabilir. Bazen de mecmualar vesilesiyle bir şaire ait şiir örneklerine ulaşılabilir. Bu açıdan bakıldığında hem edebiyat tarihi hem de şiir sanatı değerlendirmelerinde mecmuaların rolü büyüktür. Mecmualardaki şiir örnekleri vesilesiyle kendisinden haberdar olunan şairlerden biri de Âkil’dir. Şair 18. yüzyıl sonlarında yaşamış ve bir mecmua tertip etmiştir. Bu mecmuada kendi şiirlerinin yanında dönemin önemli devlet adamlarına ait ve onlar hakkında yazılmış şiirler bulunur. Bu mecmua, barındırdığı şiirler ve bilgiler yönüyle döneme ışık tutacak birçok bilgiyi barındırmaktadır. Şairler hakkında yapılacak olan değerlendirmelerde yeni bilgiler bulmak mümkündür. Çalışmamız Âkil mahlası ile şiirleri bulunan şairin ve şiirlerinin, kendisine ait şiir mecmuasından hareketle tanıtımı bağlamındadır.

SENSORY EVALUATION OF TURKISH COFFEE WITH COCONUT OIL

In this study, bringing a different perspective to Turkish coffee through an innovative formulation with coconut oil addition was aimed. It is important to create a new and desired taste and a marketable product other than the classical Turkish coffee, by sensorial analysis. For this purpose, after Turkish coffee was prepared in the standard formula, two different percentages of coconut oil (0.2 and 0.4%, by weight) were added to it. Turkish coffees prepared with the addition of coconut oil were presented to 22 untrained panelists for sensory evaluation. The panelists were also asked about their opinions on the product. Compared to Turkish coffee, most panelists noted that Turkish coffee samples with the addition of coconut oil had a pleasant aroma and left a smooth feel in the mouth. In addition, although sugar was not used in the preparation of Turkish coffee samples, most of the panelists mentioned that Turkish coffee samples with coconut oil have a sweeter taste compared to standard Turkish coffee. As a general evaluation of the panel, it was concluded that Turkish coffee samples with the addition of coconut oil were liked; the sample with one percentage was not preferred over the other percentage of coconut oil in formulation, significantly (p<0.05).