Przedmiot badań: Rosnąca częstość występowania chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu 2, przyczyniła się do powszechnego stosowania polifarmakoterapii. Strategia ta wymaga wszechstronnego zrozumienia interakcji między stosowanymi lekami oraz ich biochemicznych efektów, szczególnie gdy leki te wchodzą w interakcje ze zmodyfikowanymi cząsteczkami biologicznymi, takimi jak glikowana albumina surowicy ludzkiej (gHSA). gHSA powstaje w wyniku nieenzymatycznej glikacji albuminy, a jej poziom jest podwyższony u pacjentów z cukrzycą. Z uwagi na zmienioną strukturę, funkcję biologiczną i właściwości fizykochemiczne, gHSA ma istotne znaczenie kliniczne i stanowi ważny przedmiot badań naukowych. Cel badań: Celem przeprowadzonych badań jest oszacowanie siły wiązania wybranych leków stosowanych łącznie w skojarzonej terapii chorób przewlekłych, tj. losartanu (LOS, leku stosowanego m.in. w terapii pierwotnego nadciśnienia tętniczego, nefropatii cukrzycowej) i glipizydu (GLP, leku antyhiperglikemicznego II generacji) z albuminą, której struktura poddana została destabilizacji glikacją w warunkach in vitro, oraz określenie między nimi kompetycji w wiązaniu z makrocząsteczką. Materiały i metody: Analizę kompetycji między GLP a LOS o miejsce wiązania w albuminie niemodyfikowanej (HSA) i glikowanej galaktozą (gHSAGAL) przeprowadzono w układach podwójnych (GLP-HSA, GLP-gHSAGAL, LOS-HSA, LOS-gHSAGAL) oraz układach potrójnych (GLP-HSA-LOSconst, GLP-gHSAGAL-LOSconst, LOS-HSA-GLPconst, LOS-gHSAGAL-GLPconst). Do oceny ilościowej parametrów wygaszania zastosowano metodę Sterna-Volmera, natomiast metody Klotza i Hilla dostarczyły informacji na temat stałych asocjacji i współczynników kooperatywności. W celu dalszej analizy strukturalnej powstałych kompleksów wykorzystano dichroizm kołowy (CD). Wyniki: Analiza wygaszania fluorescencji wykazała, że LOS i GLP mają wyższe powinowactwo do albuminy nieglikowanej niż glikowanej. Glikacja zmieniła mikrośrodowisko wokół kluczowych reszt aminokwasowych, zmniejszając dostępność leków i wpływając na stabilność powstałych kompleksów, co zostało potwierdzone niższymi wartościami stałych Sterna-Volmera (K_SV) i stałych asocjacji (K_a). Obecność dodatkowego leku w układach potrójnych wydaje się łagodzić skutki glikacji. Parametry wygaszania kompleksów LOS-HSA-GLPconst i LOS-gHSAGAL-GLPconst są niemal identyczne, co sugeruje, że GLP może wywoływać zmiany konformacyjne gHSAGAL przywracając powinowactwo makrocząsteczki zbliżone do HSA. Widma CD wykazały, że ani glikacja, ani obecność LOS nie wpływają istotnie na strukturę drugorzędową HSA, co może świadczyć, że różnice w wiązaniu leków wynikają z lokalnych przesunięć konformacyjnych, a nie globalnych modyfikacji strukturalnych wywołanych procesem glikacji. Wnioski: Spektroskopia umożliwia ilościową ocenę zmian właściwości wiążących albuminy indukowanej glikacją oraz określenie parametrów determinujących siłę oddziaływania ligand-albumina w terapii wielolekowej, co jest przydatne na różnych etapach badań diagnostycznych wielu schorzeń związanych ze zmianami konformacyjnymi albuminy, m.in. cukrzycy i jej powikłań, czy zaburzeń o podłożu metabolicznym. Przeprowadzone badania in vitro dają wyobrażenie zmian, jakie zachodzą w warunkach in vivo w trakcie wiązania i transportu leków przez albuminę osób dotkniętych przewlekłymi chorobami oraz w podeszłym wieku.

Praca koncentruje się na przeglądzie nowoczesnych metod leczenia nowotworów, które nie wymagają stosowania tradycyjnych leków farmakologicznych. Omawia ona różnorodne podejścia, takie jak terapia genowa, immunoterapia, w tym przeciwciała monoklonalne i terapie CAR-T oraz nanotechnologia, skupiając się na przybliżeniu podstawowych mechanizmów działania poszczególnych terapii, produkcji terapeutyków oraz przykładów badań z ich wykorzystaniem. Terapia genowa to zdolność do modyfikacji genetycznych w celu uzyskania ekspresji transferowanego genu, hamowania ekspresji lub modyfikowania ściśle określonego genu. W celu transfekcji terapeutycznego genu stosowane są wektory wirusowe lub nie wirusowe, które zostały szczegółowo omówione. Przeciwciała monoklonalne to immunoglobuliny, których celem jest zwalczanie patogenów, które wraz z rozwojem nauki zaczęto wykorzystywać w terapii nowotworów. Ich biosynteza odbywa się z wykorzystaniem myszy, a w celu zmniejszenia ich immunogenności zostają one poddane humanizacji. W przypadku terapii CAR-T, wykorzystywane są pobrane limfocyty T pacjenta w celu ich modyfikacji genetycznej i nadania komórce swoistości wobec danego antygenu, co powoduje zdolności do niszczenia komórek nowotworowych. Nanotechnologia stanowi odrębną metodę leczenia nowotworów poprzez precyzyjne kierowanie enkapsulowanego leku do komórek nowotworowych, jak również narzędzie wykorzystywane w terapii genowej. Obecnie w terapii stosowane są leki, za których produkcją stoją omówione w pracy biotechnologiczne metody ich otrzymywania. W przypadku konwencjonalnych metod terapii nowotworów, pacjenci mierzą się z dotkliwymi skutkami ubocznymi farmakoterapii lub radioterapii, brakiem możliwości ingerencji chirurgicznej lub brakiem reakcji organizmu na terapię. Praca podkreśla potencjał nowoczesnych metod biotechnologicznych w stworzeniu terapii o mniejszych skutkach ubocznych, jednocześnie wskazując na konieczność dalszych badań nad ich bezpieczeństwem i efektywnością. Nowości zawarte w pracy to: Innowacyjne podejścia terapeutyczne, Nanotechnologia w leczeniu nowotworów, Potencjał terapii CAR-T, Zastosowanie wektorów wirusowych.

Przedmiot badań: Prednizon (PRN) i jego aktywna forma, prednizolon (PRL), są klasyfikowane jako syntetyczne glikokortykoidy. Są one stosowane m. in. w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych, chorobach autoimmunologicznych i terapii nowotworów. Glikokortykoidy mogą powodować szeroki zakres działań niepożądanych. W celu ich ograniczenia konieczne jest dokładne poznanie ich farmakokinetyki i farmakodynamiki. Dostępne są badania opisujące interakcje między PRN i PRL a białkami osocza, zwłaszcza albuminami surowicy ludzkiej (HSA), niemniej jednak dane tego typu powinny być ciągle udoskonalane i aktualizowane, zwłaszcza za pomocą nowych technik badawczych. Cel badań: Celem niniejszej pracy była analiza interakcji PRN i PRL z HSA przy użyciu nanokalorymetrycznego miareczkowania izotermicznego (nanoITC, TA Instruments). Materiały i metody: W oparciu o zwalidowaną metodologię określono zarówno parametry wiązania, jak i parametry termodynamiczne. Wyniki: Uzyskane wartości stałej asocjacji dla kompleksu HSA-PRN oscylowały w granicach Ka=(4.93±2.33)∙105 [dm3/mol] oraz Ka=(2.79±1.30)∙105 [dm3/mol], dla kompleksu HSA-PRL. Jednocześnie stechiometria tworzenia kompleksów HSA-PRN i HSA-PRL wynosiła odpowiednio n=2.00±0.17 i n=2.14±0.21, co prawdopodobnie oznacza, że dwie cząsteczki PRN i PRL mogą oddziaływać z jedną cząsteczką HSA. Reakcja wiązania zarówno PRN, jak i PRL z cząsteczką HSA miała charakter spontaniczny (ΔG<0) i egzotermiczny (ΔH<0). Co więcej, ujemna wartość zarówno ΔH, jak i ΔS w przypadku kompleksu HSA-PRN wskazała, że kompleks był stabilizowany przez wiązania wodorowe i siły van der Waalsa. W kompleksie HSA-PRL ważną rolę w stabilizacji odgrywają wiązania jonowe (ΔH<0, ΔS~0). Wnioski: Na podstawie przedstawionych danych można stwierdzić, że badania z wykorzystaniem nanoITC pozwoliły scharakteryzować oddziaływania w układach HSA-PRN i HSA-PRL, a technika ta może być użytecznym i kompleksowym narzędziem do badania oddziaływań ligandów z białkami transportującymi.

Przedmiot badań: Albumina surowicy ludzkiej (ang. Human Serum Albumin, HSA), jako główne białko osocza krwi, odpowiada za wiele kluczowych procesów zachodzących w organizmie. U pacjentów zmagających się z cukrzycą nasilony proces glikacji może wpływać na stabilność, aktywność i zdolność wiązania albuminy z lekami. Końcowe produkty zaawansowanej glikacji (ang. Advanced Glycation End Products, AGEs) mają negatywny wpływ na sprawność i funkcjonowanie wielu układów i narządów. Piracetam (PIR) jest związkiem cyklicznym wywodzącym się z kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), wykazującym korzystny wpływ na upośledzone funkcje mózgowe poprzez poprawę funkcji poznawczych i neuronalnych. Piracetam stosowany jest w przypadku niedotlenienia mózgu będącego wynikiem np. wypadku, u osób w podeszłym wieku zmagających się z chorobą Alzheimera, a także u dzieci z dysleksją. Cel badań: Celem badań była ocena zmian konformacyjnych zachodzących w modyfikowanej (glikowanej) cząsteczce albuminy surowicy ludzkiej oraz analiza inhibicyjnych właściwości piracetamu w przebiegu glikacji albuminy surowicy krwi ludzkiej. Materiały i metody: Badania prowadzono z użyciem glikowanej glukozą (gHSAGLC), glikowanej glukozą w obecności piracetamu (gHSAGLC-PIR) oraz niemodyfikowanej albuminy surowicy ludzkiej. Zastosowano techniki spektrofluorymetrii, spektroskopii UV-Vis oraz dichroizmu kołowego (CD). Wyniki: Zmiany konformacyjne analizowano przy użyciu widm emisyjnych, absorpcyjnych i ich drugich pochodnych, widm synchronicznych, wzbudzeniowych, efektu REES (ang. Red Edge Excitation Shift) oraz widm dichroizmu kołowego w zakresie dalekiego UV. Ponadto dokonano oceny powstawania końcowych produktów zaawansowanej glikacji AGEs. Wnioski: Zaobserwowano, iż proces glikacji prawdopodobnie wpływa na III-rzędową strukturę albuminy, czego efektem były zmiany w obrębie reszty tryptofanylowej (Trp-214) i reszt tyrozylowych (Tyrs). Ponadto udowodniono, że piracetam może być skutecznym inhibitorem procesu glikacji ludzkiej albuminy surowicy u diabetyków.

Przedmiot badań: Albumina surowicy ludzkiej (ang.: Human Serum Albumin, HSA) to białko obecne w ludzkiej krwi, które pełni wiele istotnych funkcji. Bierze udział w transporcie różnorodnych ligandów i odgrywa istotną rolę w utrzymaniu równowagi oksydacyjno-redukcyjnej. Rezultatem wiązania ligandów przez HSA jest nie tylko ich transport, ale też zmiana struktury białka i jego aktywności biologicznej. Cel badań: Celem pracy było zbadanie wpływu wiązania wybranych antyoksydantów oraz związków o potencjalnym działaniu antyoksydacyjnym (kofeina, kolchicyna, kwas salicylowy, kwas galusowy, kwas askorbinowy) z HSA na jej reakcję z modelowym wolnym rodnikiem DPPH. Materiały i metody: Aby zrealizować przyjęty cel badań, przeprowadzono badania z użyciem spektroskopii dichroizmu kołowego w zakresie dalekiego i bliskiego nadfioletu. Wyniki: Wykazano, że modelowy wolny rodnik DPPH może wywierać wpływ na drugorzędową strukturę HSA, bez względu na obecność uwzględnionych ligandów. Zmiana procentowej zawartości poszczególnych struktur drugorzędowych została również zaobserwowana w wyniku interakcji HSA z uwzględnionymi ligandami, za wyjątkiem kofeiny. Potwierdzono, że obecność DPPH w środowisku skutkuje zmianami na poziomie struktury trzeciorzędowej HSA w obszarach bogatych w reszty aminokwasów aromatycznych. Podobne efekty zaobserwowano w przypadku próbek HSA zawierających kolchicynę, kwas salicylowy i kwas askorbinowy. Z kolei kwas galusowy oraz kofeina wywierały wpływ na konformację obszarów bogatych w reszty tyrozyny (ang.: tyrosine, Tyr) i tryptofanu (ang.: tryptophan, Trp). Stwierdzono, że kwas galusowy tworząc kompleks z HSA, wywiera prawdopodobnie protekcyjny efekt względem białka, chroniąc jego strukturę trzeciorzędową przed zmianami wywołanymi reakcją rodnikową z DPPH. Wnioski: Wykonane badania potwierdziły użyteczność spektroskopii dichroizmu kołowego w badaniach nad reakcjami między wolnymi rodnikami a białkami lub kompleksami białko-ligand. Wykazany wpływ DPPH na konformację HSA może być prawdopodobnie ograniczony przez niektóre ligandy, takie jak kwas galusowy.

Przedmiot badań: Choroby nowotworowe są jedną z głównych przyczyn przedwczesnego zgonu a liczba ich przypadków stale rośnie. Stosowane aktualnie schematy leczenia chorób nowotworowych z wykorzystaniem zarejestrowanych leków często nie są wystarczająco skuteczne i wywołują wiele działań niepożądanych. Z tego powodu konieczne jest poszukiwanie nowych związków mających potencjał przeciwnowotworowy. Cel badań: Celem pracy były studia spektroskopowe oddziaływań pomiędzy chlorkiem 5-metylo-12H-chino[3,4-b]pirido[5,6-e]tiazyny (AZMM6) a α1 kwaśną glikoproteiną oraz ocena wpływu AZMM6 na strukturę drugo- i trzeciorzędową badanego białka. Materiały i metody: W badaniach posłużono się technikami spektroskopowymi takimi jak: spektroskopią absorpcyjną UV-VIS, spektroskopią fluorescencyjną oraz spektroskopią dichroizmu kołowego CD. Dla kompleksu AZMM6-AGP, na podstawie równania Sterna-Volmera, dla długości fali wzbudzenia λex 275 nm oraz λex 295 nm, obliczono stałą Sterna-Volmera (KS-V) oraz bimolekularną stałą szybkości wygaszania fluorescencji (kq). Równanie Klotza posłużyło do obliczenia stałej asocjacji (Ka) oraz liczby klas miejsc wiązania (n). Wyznaczono również miejsca wiązania w AZMM6 w cząsteczce AGP. Spektroskopia dichroizmu kołowego posłużyła do oceny zmiany w strukturze drugorzędowej badanego białka. Celem analizy zmiany środowiska wokół reszt aminokwasów aromatycznych obecnych w AGP posłużono się spektralnym parametrem A, szerokością połówkową widma w połowie wysokości (FWHM) oraz drugą pochodną widm różnicowych. Wyniki: Na podstawie przeprowadzonych analiz spektroskopowych wyznaczone stałe wiązania oraz charakter oddziaływania świadczą o słabym wiązaniu AZMM6 do AGP. Wnioski: AZMM6 słabo wiąże się z AGP, przez co oprócz efektu terapeutycznego, może wywołać silny efekt toksyczny. W związku z tym wymagane są dalsze badania z wykorzystaniem albuminy ludzkiej oraz innych białek transportujących osocza, a także konieczne jest zastosowanie innej techniki, między innymi nanoITC.

Przedmiot badań: Cechą wspólną wielu powszechnie znanych chorób jest stan zapalny i brak równowagi oksydacyjno-redukcyjnej. Z tego względu antybiotykoterapia wraz ze stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych stanowi częsty wybór w kompleksowym leczeniu chorób i zakażeń bakteryjnych. Na podstawie dostępnych źródeł określono, że niewiele jest informacji na temat wpływu ibuprofenu (IBU) i streptomycyny (STR) na aktywność antyoksydacyjną oraz strukturę albuminy surowicy ludzkiej (HSA). Cel badań: Celem niniejszej pracy było zbadanie wiązania streptomycyny (STR) oraz ibuprofenu (IBU) z albuminą surowicy ludzkiej (HSA), jak również ocena możliwości modulowania aktywności antyoksydacyjnej HSA przez oba leki. Materiały i metody: Do realizacji celu pracy wykorzystano techniki: spektroskopię dichroizmu kołowego (CD), nanokalorymetrię miareczkowania izotermicznego (nanoITC), a także spektrofotometrię UV-VIS. Wyniki: Aby zbadać aktywność antyoksydacyjną HSA, IBU, STR oraz kompleksów ligandów z białkiem, użyto testy kolorymetryczne: DPPH i ABTS. Wykazano, że HSA posiada duży potencjał antyoksydacyjny, natomiast STR i IBU bardzo słaby. Utworzenie kompleksu HSA z STR doprowadziło do wzrostu potencjału antyoksydacyjnego białka. Pomiary przy użyciu CD w zakresie dalekiego nadfioletu pozwoliły wykazać, że dominującą strukturą drugorzędową HSA jest α-helisa, a związanie HSA z IBU powoduje nieznaczny wzrost jej procentowego udziału. Ponadto zarówno IBU, jak i STR wpływały na zmiany w trzeciorzędowej strukturze HSA. Wiązanie IBU wywoływało zmiany strukturalne w regionach HSA bogatych w reszty fenyloalaniny, tyrozyn i tryptofanu, z kolei wiązanie STR powodowało zmiany w miejscach reszt tyrozyn i tryptofanu. Wyniki pomiarów z użyciem spektrofotometrii UV-VIS, w oparciu o które wyznaczono drugą pochodną widm różnicowych HSA oraz mieszanin HSA z IBU oraz STR, częściowo pokryły się z wynikami uzyskanymi techniką CD w zakresie bliskiego nadfioletu. Pomiary kalorymetryczne wykazały, że w przeciwieństwie do IBU, STR słabo wiąże się HSA. Wiązanie to przebiegało w sposób samorzutny, a powstały kompleks jest stabilizowany w głównej mierze przez wiązania jonowe i hydrofobowe. Wnioski: Przeprowadzone badania potwierdzają wpływ STR i IBU na aktywność antyoksydacyjną HSA, a także wpływ stosowanych ligandów na zmiany w strukturze białka. Przeprowadzona analiza może stanowić podstawę do dalszych badań i poszerzenia wiedzy na temat wpływu leków na właściwości HSA.

Przedmiot badań. Niniejszy artykuł ma na celu analizę prawnych uwarunkowań prowadzenia reklamy produktów leczniczych w aptekach w ujęciu ustawowego zakazu prowadzenia przez farmaceutę reklamy produktów leczniczych skierowanej do wiadomości publicznej. Wskazana tematyka ma szczególne znaczenie w kontekście rynku aptek oraz ochrony zasad rynkowej konkurencyjności z uwzględnieniem zasady równości podejmowania oraz wykonywania działalności gospodarczej. Prowadzenie apteki łączy w sobie dwie istotne i zarazem koherentne płaszczyzny, tj. ochronę zdrowia publicznego oraz realizację celów ekonomicznych. Uznając bezsprzecznie pierwszy ze wskazanych celów za nadrzędny, nie sposób nie dostrzec znaczenia sfery gospodarczej dla możliwości jego urzeczywistnienia. Każdą ingerencję w sferę gospodarczą apteki jako przedsiębiorstwa należy tym samym uznać za newralgiczną również dla realizacji celu publicznego. W tym kontekście należy zadać pytanie, czy obowiązujący na mocy art. 29 ustawy o zawodzie farmaceuty zakaz prowadzenia przez farmaceutów reklamy produktów leczniczych skierowanej do wiadomości publicznej, postrzegany w kontekście reklam realizowanych w lokalu apteki prowadzonej przez farmaceutę, może być uznany za nieuzasadnioną ingerencję ustawodawcy w przestrzeń działalności aptek. Mając powyższe na względzie przedmiotem analizy uczyniono: (i) wybrane prawne podstawy prowadzenia reklamy produktów leczniczych w aptekach, (ii) zakaz prowadzenia przez farmaceutę reklamy produktów leczniczych skierowanej do wiadomości publicznej oraz (iii) podstawy i zakres odpowiedzialności prawnej farmaceuty w przypadku naruszenia powyższego zakazu. Cel badań. Celem artykułu jest próba zidentyfikowania określonych problemów w sferze interpretacji oraz stosowania prawa, a także sfomułowania ewentualnych wniosków de lege ferenda. Materiały i metody. W artykule zastosowano metodę formalno-dogmatyczną z uwzględnieniem kierunków wykładni prawa wynikających z: (i) orzecznictwa sądów administracyjnych oraz (ii) doktryny prawa. Wyniki i wnioski. Jakiekolwiek przejawy ograniczenia zasady wolności działalności gospodarczej powinny być bowiem dokonywane ze szczególną uważnością oraz bezwzględnym uznaniem dla zasady proporcjonalności oraz konstytucyjnych wymogów warunkujących dokonanie tego rodzaju ograniczenia. Ograniczenie to nie powinno w szczególności prowadzić do różnicowania pozycji rynkowej określonych grup przedsiębiorców uprawnionych do realizacji tej samej aktywności gospodarczej. Rozwiązanie takie mogłoby bowiem stanowić przejaw naruszenia zasad konkurencyjności oraz skutkować arbitralnym pogorszeniem pozycji rynkowej jego adresatów.

Przedmiot badań. Około 5% dorosłej populacji cierpi na depresję, a do 2030 roku, według prognoz WHO, choroba ta stanie się główną przyczyną niepełnosprawności na świecie. Leczenie pacjentów z depresją jest złożonym i wymagającym procesem i powinno być prowadzone w sposób kompleksowy przez multidyscyplinarny zespół specjalistów opieki zdrowotnej w którym farmaceuta ma istotną rolę w świadczeniu opieki farmaceutycznej. Celem badania była weryfikacja i ocena jakości udzielanej porady farmaceutycznej pacjentom stosującym leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) w aptekach ogólnodostępnych w Polsce. Materiały i metody. W badaniu wykorzystano metodę „tajemniczego klienta” dlaczego został opracowany protokół wizyty, który składał się z informacji wymaganych do udzielenia porady farmaceutycznej. Zebrano 26 protokołów wizyt w okresie 17.05-24.08.23 r. Wyniki. W trakcie zebrania danych były sytuacje gdzie żaden z badanych nie zaoferował doradztwa farmaceutycznego. Należą do nich propozycja usługi farmaceutycznej „Nowy lek”, przekazania informacji dotyczącej potencjalnych interakcji lekowych. W żadnej z aptek nie zostało zadane pytanie o choroby współistniejące. Pomimo braków w wywiadzie to jednak w 100,0% przypadków zwrócono uwagę na niewystarczający czas potrzebny do osiągniecia efektu terapeutycznego leku przeciwdepresyjnego. Badani farmaceuci często (88,5%) zwracali uwagę na działania niepożądane fluoksetyny. O sposobie stosowania, innym doradztwie oraz informacji o monitorowaniu farmakoterapii antydepresantami przez lekarza poinformowało 34,6% badanych farmaceutów. Tylko w 23,1% aptek zauważono konieczność przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Czas trwania rozmowy był dodatkowym czynnikiem wpływającym na częstotliwość porad farmaceuty. Wnioski. Wyniki badania pilotażowego wskazują na potrzebę przeprowadzenia badania na większej populacji farmaceutów w celu zidentyfikowania ważnych aspektów współpracy z pacjentem stosującym leki z grupy SSRI.

Przedmiot badań Przeciwdziałanie nieprzestrzeganiu zaleceń terapeutycznych z punktu widzenia ekonomicznego powinno być kluczową strategią w obniżaniu kosztów leczenia i osiągnięciu korzyści zdrowotnych zarówno dla jednostek, jak i całych populacji. Cel badań Niniejszy przegląd literatury miał na celu określenie najczęstszych ekonomicznych konsekwencji nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych w populacji pacjentów chorych przewlekle oraz wskazanie możliwych sposobów na zmniejszenie poziomu nieprzestrzegania tych zaleceń. Materiały i metody Przegląd ten został opracowany na podstawie prac zindeksowanych w bazach danych, takich jak PubMed, MEDLINE, CINAHL, Web of Science oraz Scopus. Kryteria włączenia obejmowały pełnotekstowe artykuły dostępne w języku angielskim, opublikowane w latach 2013-2023, które poruszały temat ekonomicznych skutków nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych w chorobach przewlekłych. Wyniki Analizowane badania wykazały, że przestrzeganie zaleceń terapeutycznych jest zarówno mniej kosztowne, jak i bardziej skuteczne. Główne czynniki nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych to wysokie koszty leków oraz niski status ekonomiczny pacjentów. Zgodnie z dostępnymi badaniami, nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów przewlekle chorych wiąże się z wysokimi kosztami leczenia, hospitalizacji oraz opieki długoterminowej. Wnioski Wysokie koszty związane z nieprzestrzeganiem zaleceń terapeutycznych obejmują również wydatki związane z częstszymi wizytami u specjalistów, dodatkowymi badaniami diagnostycznymi oraz zwiększoną potrzebą interwencji medycznych. Ponadto, zły stan zdrowia wynikający z nieprzestrzegania zaleceń może prowadzić do obniżenia produktywności pacjentów, co z kolei wpływa na ich zdolność do pracy i generowania dochodów. To wszystko przyczynia się do dodatkowych kosztów społecznych, takich jak obciążenie opiekunów oraz spadek jakości życia pacjentów i ich rodzin. Ważnym aspektem jest współpraca pracowników ochrony zdrowia z pacjentami w celu opracowania spersonalizowanych planów leczenia, które są realistyczne, dostępne i dostosowane do potrzeb oraz preferencji pacjentów. Skuteczne przeciwdziałanie nieprzestrzeganiu zaleceń terapeutycznych z perspektywy ekonomicznej może prowadzić do znacznych oszczędności oraz poprawy jakości życia pacjentów, co jest istotnym celem zarówno dla systemów opieki zdrowotnej, jak i dla całych społeczeństw.