Zrównoważone zarządzanie zasobami węgla kamiennego realizowane poprzez identyfikację czynników ryzyka w procesie wydobywczym

Abstract

Radzenie sobie z ryzykiem z jego konsekwencjami to nieodzowny i specyficzny element każdego działania biznesowego. Celem artykułu była ocena poziomu ryzyka związanego z procesem eksploatacji złóż węgla kamiennego wykorzystywanych do produkcji koksu w Polsce, dlatego opracowano metodykę uwzględniającą wpływ istotnych czynników ryzyka wynikających zarówno z warunków geologicznych, jak i górniczych, na koszt jednostkowy wydobycia węgla. Metodologia ta stanowi kompleksowe podejście do zrównoważonego zarządzania zasobami węgla kamiennego. Kluczowym źródłem informacji o czynnikach ryzyka eksploatacyjnego jest opracowany cyfrowy model geologiczny złoża węgla kamiennego. Zawiera model strukturalny oraz model jakościowy podstawowych parametrów jakościowych węgla. Modele strukturalne i modele jakości węgla opracowano na podstawie profili litostratygraficznych z odwiertów badań geologicznych i obserwacji podziemnych (otwory wiertnicze z wyrobisk podziemnych i ich profilowanie). Model siatki strukturalnej zawiera również informacje o zaburzeniach tektonicznych (uskokach) lub zaburzeniach sedymentacji (interkalacje, wymywania itp.). Model cyfrowy posłużył jako podstawa do opracowania harmonogramów prac rozwojowych, przygotowawczych i samego wydobycia węgla. Do analizy wpływu czynników ryzyka na jednostkowe koszty operacyjne wykorzystano historyczne wyniki badań górniczych i dane ekonomiczne z 81 ścian eksploatowanych w latach 2016– –2022. W analizie wzięto pod uwagę łącznie 23 kryteria wpływające na koszty wydobycia. Z tej grupy wyłoniono 10 czynników ryzyka w drodze analizy statystycznej metodą regresji segmentowej, na podstawie których dokonano oceny prognozy poziomu czynników ryzyka dla stref złoża przeznaczonych do eksploatacji do roku 2035. Wzięto pod uwagę czynniki ryzyka, które wynikają z zagrożeń naturalnych, budowy geologicznej złoża (pokład węgla) oraz ograniczeń technicznych. Opracowano wskaźnik czynnika ryzyka (RF), do jego budowy wykorzystano proces Fuzzy Analytic Hierarchy Process (FAHP ). Wartość współczynnika RF, wyrażająca zagregowaną postać zmienności poszczególnych czynników geologiczno-górniczych, posłużyła do wyznaczenia skorygowanej własnej oceny ryzyka przy szacowaniu efektywności ekonomicznej złoża węgla koksującego dla 8 stref eksploatacyjnych przy zastosowaniu zdyskontowanych metoda przepływu środków pieniężnych. Oszacowana średnia wartość RF dla całego złoża wyniosła 0,29. Najniższy poziom RF odnotowano w strefie W (RF = 0,17), natomiast największa wartość ryzyka występuje w strefie PN (RF = 0,64). Wartości RF posłużyły do obliczenia stopy dyskonta jako skonsolidowanej miary ryzyka własnego przy ocenie projektów inwestycyjnych w górnictwie. Dla strefy W o najniższym ryzyku eksploatacyjnym stopa dyskontowa wynosi 8,34%, natomiast dla strefy PN o najwyższym poziomie ryzyka wynosi 15,02%. Ocena poziomu ryzyka eksploatacyjnego daje możliwość optymalizacji kosztów wydobycia i może być wykorzystana do podejmowania decyzji dotyczących kolejności i czasu eksploatacji poszczególnych stref złoża.