Yüzyıla ait Bulgar Katolik metnindeki (Pavlikan) Türkçe unsurlar hakkında bir değerlendirme

Abstract

Bulgaristan Milli Kütüphanesi “Sv. Kiril ve Metodiy” de bulunan ve Petar Kovachev Tsarski (Petar Fabri Imperiali) tarafından 1773 tarihinde yazılan eser, Bulgar Katolik Edebiyatının (Pavlikan) en eski el yazması metnidir. Yazar, eseri İtalyancadan Bulgarcaya çevirmiş ve Latin harflerini kullanmıştır. İki ana bölümden oluşan eserin birinci bölüm Katolik öğretileri ve dualarından oluşmakta olup ikinci bölümünde İncil hakkında yorumlara yer verilmiştir. Eserin en dikkat çeken yönü, Türkçe unsurların yoğun şekilde kullanılmasıdır. Yalın bir dil kullanan yazar, Bulgar Katolik cemaatine daha yakın hitap etmek için Türkçe sözcüklerden istifade etmiştir. Bu durum, XVIII. Yüzyılda Türkçenin Bulgaristan topraklarındaki varlığını ve işlevselliğini ortaya koymada önemli ipuçları vermektedir. Özellikle el yazmasının ikinci bölümünde Hz. İsa’nın hayatını anlatan yazar bu konunun daha iyi anlaşılması için Türkçe sözcüklere ağırlık vermiştir. Asırlarca Bulgar halk dilinde yer edinmiş binlerce Türkçe sözcüğün varlığını ve gücünü bilen Tsarski, daha geniş kitlelere ulaşabilmek ve anlaşılır olabilmek için Türkçe sözcükleri bilinçli tercih etmiştir. Ayrıca Bulgarca sözcükleri açıklarken Türkçe sözcüklerden istifade etmiştir. Eserde yaklaşık 700 Türkçe sözcük tespit edilmiştir. Türkçe sözcüklerin yanında farklı Türkçe gramatikal yapılar da görülmektedir. Bunların içinde Türkçe fiillerin kullanılması dikkat çekicidir. El yazmasında Latin harflerin kullanılması ve Türkçenin temel ünlülerinden “ö” ve “ü” seslerinin gösterilmiş olması 18. Yüzyıl Türkçe ses bilgisi açısından son derece önemlidir. Çalışmada Bulgar Katolik (Pavlikan) dinî metinlerinde geçen Türkçe unsurlar hakkında bilgi verilecek olup Türkçenin dönem itibarıyla önemine değinilecektir.