Arketipçi eleştiri denemesi: Melih Cevdet Anday’ın Kolları Bağlı Odysseus ve Zbigniew Herbert’in Ey Truva ile Prokonsül’ün Dönüşü şiirleri

Abstract

Türk Edebiyatında Melih Cevdet Anday; Polonya Edebiyatında Zbigniew Herbert dönemlerinin önde gelen isimlerindendir. Kendi ülke edebiyatlarında önemli bir yere sahip olan iki yazarı bu makalede birleştiren birtakım öğeler bulunmaktadır. Bu öğeleri Melih Cevdet Anday’ın Kolları Bağlı Odysseus; Zbigniew Herbert’in Ey Truva (O Troi) ile Prokonsül’ün Dönüşü (Powrót Prokonsula) adlı şiirlerde incelemek mümkündür. Yapılan bu incelemede arketipçi eleştiri yöntemi benimsenerek şiirlerdeki ortak/benzer noktalar tespit edilmeye çalışılacaktır. Şiirlere uygulanan arketipçi eleştiri denemesi sonucunda ise bu şiirlerin mitolojik öğeleri modern dünyayı anlatmak için amaç olarak kullandıkları görülmüştür. Söz konusu amacı gerçekleştirmek için Melih Cevdet Anday, mitolojik öğelerden biri olan Odysseus arketipini kullanmıştır. Polonyalı ünlü şair Zbigniew Herbert ise Truva arketipini şiirlerinin konularına yansıtmıştır. Bunların yanında bu iki şairin mitolojik destanlardan kabul edilen Odysseia Destanı ile İlyada Destanını şiirlerine yansıttığını görmek mümkündür. Bu destanların birbiriyle bağlantılı olduğunu ve Herbert’in şiirinin konusu İlyada Destanı, Anday’ın şiirinin konusunun da Odysseia destanı olduğu belirtilerek Truva savaşına gönderme yaptığı vurgulanabilir. Türk ve Polonya edebiyatlarına ait bu çalışmadaki şiirlerdeki ortak bir diğer nokta da metinler arasılık özellikleridir. Melih Cevdet Anday’ın Kolları Bağlı Odysseus şiirinde; ayrıca Polonyalı şair Zbigniew Herbert’in Takımada metaforunda aynı arketipler kullanılmıştır ve Odysseia metaforunun iki şairin ortak noktası olduğu gözlemlenir.