YAPAY DİLLERİN TÜRKİYE’DEKİ TARİHİNE KISA BİR BAKIŞ

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin son döneminden Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar olan süreçte (1875-1950), Türkiye’de yapay diller üzerine yapılmış çalışmalar kronolojik olarak incelenmiştir. Dört bölümden oluşan bu çalışmanın giriş kısmında “yapay dil” kavramı üzerinde durulmuş ve yapay diller niteliklerine göre değerlendirilerek tasnif edilmiştir. İkinci bölüm Avrupa’da yapay dillerin ortaya çıkış sürecine ayrılmıştır ve bu bölümde süreç, çeşitli yönleriyle incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise Avrupa’da ortaya çıkan yapay dilleri, Türkiye’de yaymak için yürütülen çalışmalar kronolojik olarak incelenmiş ve yapay dilleri yayma çabalarının ortak yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda, Türkiye’de ilgili tarih aralığında yapay dillere ilgi duyulmuş olmasının nedenleri irdelenmiş ve yapay dilleri yaymak için yürütülen çalışmalar üzerine genel bir değerlendirmede bulunulmuştur. Türkiye’de yapay diller üzerine yapılan çalışmalara genel olarak baktığımızda, bu çalışmaların büyük oranda dönemin sosyal, kültürel ve ekonomik meseleleri ile bağlantılı olduğu görülmektedir. 19. yüzyılın sonunda ortaya çıkan Volapük ve Esperanto gibi uluslararası yardımcı diller, dünyanın çeşitli yerlerindeki aydınlar arasında nasıl ilgiyle karşılandıysa Türkiye’deki aydınlar tarafından da benzer şekilde bu dillere ciddi bir ilgi duyulmuştur. Bu diller, dönemin aydınları tarafından sosyo-ekonomik sorunları çözecek bir araç gibi değerlendirilmiş ve bu dillerin öğretilmesi adeta bir çağdaşlaşma projesi olarak görülmüştür. Bu doğrultuda yapay dilleri yaymak için çeşitli kitaplar ve makaleler yazıldığı gibi ayrıca resmi makamlara bu dillerin yaygınlaştırılması için başvurularda bulunulmuştur.