CEMÂLÎ DİVAN'INDA MİTOLOJİK VE EFSANEVİ ŞAHSİYETLER

Abstract

Klâsik Türk edebiyatında mitolojik ve efsanevî şahsiyetler; daha çok memduhu övmek, dünyanın geçiciliğini anlatmak, kahramanlıkları çeşitli imgelerle ortaya koymak, aşk hikâyelerini ölümsüz kılmak gibi konular ekseninde ele alınmıştır. Klâsik Türk edebiyatının ana kaynaklarından biri olması bakımından mitoloji, şairlerin kullandıkları imaj ve sembol dünyasını genişletmiş, mazmunları çeşitlendirmiş, anlamı kuvvetlendirmiş ve anlatımı zenginleştirmiştir. On beşinci yüzyıl şairlerinden olan Cemâlî, divanında mitolojik ve efsanevî şahsiyetlere yer verirken, diğer şairler gibi divan edebiyatı geleneğine bağlı kalarak, Şehnâme’de geçen Acem kahramanlarından yararlanmıştır. Cemâlî’nin seçtiği bu kahramanlar “Acem” kahramanlar olarak bilinse de, başka kültür ve medeniyetlerde bu kahramanlara farklı şekillerde yer verildiğini görmek mümkündür. Örneğin Rüstem’in Çin de Yao, Yunan da Persee ve Herkül’ün bir sembolü olarak görülmesi bu sebepledir. Klâsik Türk edebiyatında yer alan efsanevî ve mitolojik şahsiyetlerin mensup olduğu Doğu ve Batı medeniyetleri arasında: Türk, Arap, Fars, Moğol, Çin, Yunan, Ermeni, Roma, Mısır, Sümer, Firik, Fenike, İskandinav ve Anadolu’da yaşamış kadim medeniyetler sayılabilir. Cemâlî divanında ise Acem kahramanların dışında farklı medeniyetlere mensup mitolojik, efsanevî ve aşk hikâyelerinin kahramanı olan şahsiyetlere de yer verilmiştir. Bu çalışmada Cemâlî’nin hayatı ve eserleri hakkında kısaca bilgi verilmiş ardından divanında yer alan mitolojik ve efsanevî şahsiyetler; “Acem Kaynaklı Şahsiyetler”, “Dinî ve Mitolojik Şahsiyetler”, “Aşk Hikâyelerinin Kahramanı Olan Şahsiyetler” olmak üzere üç başlık altında incelenmeye çalışılmıştır.