Yabancı Seyyahlar Gözünden İstanbul Yangınları İle Mücadele: Tulumbacı Teşkilatı ve Tulumbacılara Dair Gözlemler

Abstract

Farklı nedenlerle Osmanlı coğrafyasını ziyaret edenler, seyahatleri esnasında Osmanlı dünyasını ve insanlarını tanımışlar, edindikleri bilgileri, deneyimlerini ülkeleriyle paylaşmışlardır. Bu bilgiler, seyyah hayatta iken veya ölümünden sonra “seyahatname” adı altında kitaplaştırılmıştır. Bu eserler, tarih araştırmalarında birincil derecede olmasa da ötekinin dışarıdan nasıl görüldüğünün anlaşılması bakımından dikkate alınması gereken kaynaklar arasında yer almaktadır. Yabancı seyyahlar, Osmanlı coğrafyasında bulundukları zaman diliminde etkili olan doğal afetlere de çoğunlukla dikkat çekmişlerdir. Nitekim bunlardan biri olan yangınlar, bir tehdit unsuru olarak yüzyıllarca devleti ve halkı oldukça meşgul etmiştir. Zira birçok seyyah da eserlerinin İstanbul’la ilgili bölümünde yangınlara özel bir başlık açmış, bu hususu çeşitli yönleriyle işlemiştir. İstanbul merkezinde çok sık ortaya çıkan yangınların nedenlerine, tahribatına, ortaya çıkan zarara yer vermişlerdir. Şehirde oldukça etkili olan bu yangınlar karşısında Osmanlı yetkililerinin veya halkının yaklaşımına değinmişledir. Ayrıca yangın söndürme konusunda teşkilatlanmaya giden devletin, bu anlamda oluşturduğu tulumba teşkilatının ve görevlilerinin nasıl bir işlev gördüğünü, zayıf veya güçlü yönlerini, birtakım aksaklıkları işlemişlerdir. Netice itibariyle bu çalışmada, İstanbul’u ziyaret eden yabancı seyyahların gözlemlerinden hareketle, İstanbul’un farklı semtlerinde çıkan yangınlara dikkat çekmek, özellikle de tulumbacı teşkilatının işleyişi ve tulumbacı birliklerinin faaliyetlerine yer vermek amaçlanmıştır.