ATATÜRK DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE ÖĞRENİM GÖREN AFGAN ÖĞRENCİLER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

I. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan koşullar, Türkleri ve Afganlıları emperyalizme karşı topyekûn bir bağımsızlık savaşına sürüklemiştir. İngiliz işgaline karşı mücadele eden iki devlet arasında 1921 yılında başlayan dostluk, daha sonraki yıllarda artarak devam etmiştir. 1928 yılında Afgan Kralı Amanullah Han’ın Türkiye’yi ziyareti, iki ülke arasındaki ilişkilerin stratejik bir işbirliğine dönüşmesine vesile olmuş, siyasi ve askeri alanda başlayan işbirliği eğitim ve kültür alanlarını da kapsayacak bir derinliğe ulaşmıştır. Amanullah Han’ın, ülkesindeki yenileşme hamlelerinde Türkiye’yi örnek alması, doğulu ve Müslüman bir ülke olan Türkiye’den yardım talep etmesi, iki ülke arasındaki kültürel bağların kuvvetlenmesine neden olmuştur. Türkiye, sadece Afganistan’a danışmanlar göndermekle yetinmemiş, Afgan öğrencilerinin Türkiye’de eğitim almalarına da destek vermiştir. Türkiye’de öğrenim gören Afgan öğrencilerin pek çoğu ülkelerine döndüklerinde önemli kadrolara atanmış, modern Afganistan’ın inşasında önemli roller üstlenmiştir. Çalışmamızda Atatürk döneminde Afganistan’dan Türkiye’ye gönderilen öğrenciler üzerinde durulmuştur. Öğrencilerin geldikleri yıllar, yerleştirildiği okullar, Türk Hükümeti tarafından sağlanan kolaylıklar, öğrencilerin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm öneri, kız öğrencilerin Türkiye’ye gönderilmesinin Afganistan’da yarattığı tepki, öğrencilerin ülkelerine döndükten sonraki istihdam olanakları hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığına bağlı Cumhuriyet Arşivi ile yine aynı kurum bünyesinde araştırmacıların kullanımına açılan Türk Diplomatik Arşivi belgeleri analiz edilerek, elde edilen bilgiler mevcut kaynaklardaki bilgilerle karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Türk-Afgan ilişkilerine eğitim penceresinden bakmaya, Türkiye’nin eğitim alanında Afganistan’a verdiği desteğin boyutları analiz edilmeye çalışılmıştır.