W bibliotece tożsamości [M. Grinberg, The Soviet Jewish Bookshelf. Jewish Culture and Identity Between The Lines, Brandeis University Press, Waltham 2023, 284 s]

Abstract

Ninjeszy tekst jest recenzją książki Marata Grinberga The Soviet Jewish Bookshelf. Jewish Culture and Identity Between the Lines. Autorka recenzji przedstawia założenia badawcze Grinberga nakierowane na odtwarzanie wiedzy o tożsamości radzieckich Żydów. Grinberg dowodzi, że zjawisko to nie tylko istniało, lecz także prężnie się rozwijało. Kluczem do ujawnienia świadomości kulturowej sowieckich Żydów są dla Grinberga ich domowe biblioteki. Autor The Soviet Jewish Bookshelfs… ukazuje, jak organizowała się tożsamość danej mniejszości poprzez badanie książek przez nią czytanych oraz ścieżek ich recepcji, a także chwytów, jakie stosowali żydowscy pisarze, żeby dotrzeć do swoich żydowskich czytelników. Autorka recenzji analizuje poszczególne taktyki interpretacyjne stosowane przez Grinberga, który konstruuje metodę badawczą w oparciu o taktykę Leo Straussa polegającą na "pisaniu i czytaniu między wierszami". Grinberg na wielu przykładach pokazuje, że w kręgu kulturowym czasów ZSRR konieczne było przemycanie wiedzy o żydowskości pod postacią aluzji, drobnych napomknień, ukrytych kulturowych i historycznych kontekstów. Jak wynika z badań Grinberga, książki żydowskich autorów, pisane właśnie techniką "między wierszami" cieszyły się popularnością wśród sowieckich Żydów. Dowodzi to, że poszukiwania tożsamościowe były dla nich szczególnie istotne, więc nie wyrzekli się oni swojej kulturowej przynależności.