University Prototypes in The Middle Ages: Sociological, Sociopolitical and Academic Structures of First Generation Universities

Abstract

İlk dönem üniversitelerinde beliren ‘nationes’ adlı oluşumlar öğrencilerin sosyal duruşlarını sergileme ve diğer gruplara karşı korunması gereken hakları olması noktasında öğrenci federasyonlarının doğal ve zorunlu bir gruplaşma şeklinde ortaya çıkmasına neden olmuştur. Studiumdaki çeşitli menfaatlerini öğrenci lonca ve birliklerine karşı garanti altına almak gibi nedenlerle birlikte hareket etme amaçlı ortaya çıkan diğer oluşumlar, ustalar/hocalar tarafından açılan loncalardır. Bu durum beraberinde farklı sosyal etmenleri de getirmiş; loncalar da tıpkı “milletler” şeklinde gruplaşan toplumlar gibi var olmaya çalışmışlardır. Akademik anlamda yükseköğretimde okutulan derslerin içerik ve yapıları hala VIII. ve IX. yüzyılın etkisinden kurtulamamışken, studiumlarda çalışılan konu başlıklarında özellikle X. ve XI. yüzyıldan itibaren çeşitlenmeler ve faculty denilen bölümler kurulmaya başlamıştır. Takip eden yüzyıllarda ise öğrenci-devlet arası yaşanan çatışmalar bugün üniversite özerkliği kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Çalışmada kronolojik sıralama tercih edilmiştir. Üniversitelerin ortaya çıkış sürecindeki olayların sosyal, akademik ve sosyo-politik hatta din boyutları yorumlanarak sunulmaya ve tüm bunların üniversitelerin özerkleşmelerine etkisi incelenmeye çalışılmıştır. İlgili Türkçe literatürde son dönemlerde Orta Çağ’da erken dönem üniversitelerin ortaya çıkış ve gelişimlerine yönelik az sayıda bulunan çalışmadan farklı olarak bu çalışma üniversitelerin ortaya çıkışına etki eden studiumların iç dinamiğine etki eden sosyal, politik ve akademik etmenlerin ortaya çıkışına odaklanarak üniversitelerin yapı ve organizasyonlarını ve bunlar içinde özerkleşmelerine etki eden olguları incelemektedir.