The Use of Contextual factors in the Critical Revision of Khaqani's Arabic Poetry

Abstract

بخشی از دیوان خاقانی را اشعار عربی وی به خود اختصاص داده؛ این بخش به سبب فقدان تصحیح موفق همچنان آشفته و غامض است. از مطالعۀ نسخه‌های خطی و چاپی دیوان خاقانی بدین نتیجه می‌رسیم که ناسخان و مصححان در ضبط و گزینش مصاریع، عبارات و واژگان به قرینه‌های همسان آن که اغلب به شیوه‌های مختلفی در بیتی یا ابیاتی و یا در دیگر آثار شاعر تکرار و نمود یافته است؛ توجه و عنایتی نداشته و از این ‌روی ضبط‌های نامعتبر و گزینش‌های غلط را در تصحیحات خود وارد کرده‌اند. مراد از قرینه‌‌های همسان هرگونه قرینه‌ای است‌ که بتواند ذهن ما را به‌سوی قرینۀ دیگر سوق بدهد. این قرینه از ساختار‌های یکسان نحوی و صرفی گرفته تا صناعات ادبی نظیر: ترصیع، موازنه، انواع جناس، طباق، مراعات‌النظیر و لف و نشر و... قابل تعمیم است. پژوهش حاضر با عنایت به این قرینه‌ها، ابیاتی را که دقیق نقل نشده‌اند، نقد و بررسی می‌کند و صورت صحیح آنها را نشان می‌دهد.