The Development of Human Rights and Responsibilities in The Republic Period Primary School Life Science Textbooks

Abstract

Bu araştırmanın amacı, cumhuriyetin kuruluşundan günümüze 
 kadar, ilkokul Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki insan hak 
 sorumluluklarının yer alışını incelemektir. Bunun için ilkokul 3. sınıf 
 Hayat Bilgisi ders kitapları odaklanılmıştır. Amaçlı örnekleme tekniği 
 ile her on yıldan bir ya da iki kitap seçilmiştir. Araştırmada nitel 
 araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. 
 Araştırmadan elde edilen veriler içerik analizi ve betimsel analize tabi 
 tutulmuştur. Araştırmadan elde edilen verilere göre, 1930-1950 yılları 
 arası ders kitaplarında millileşme vurgusu ön planlandadır. 1960’lı 
 yıllarda insan hak ve sorumluluklarının oldukça sınırlı sunulduğu 
 görülmüştür. 1970’li yıllardan sonra insan hak ve sorumlulukları 
 bağlamında bir ilerleme olmuştur. Ancak daha çok itaatkâr vatandaş 
 modeli benimsenmiştir. Bu durum ders kitaplarında 1980’lere kadar 
 sürmüştür. 1982 Anayasasının etkisiyle ders kitaplarında insan 
 hakları, önceki yıllara göre önemli bir gelişme göstermiştir. Ancak asıl 
 iyileşme 2000’li yıllarda meydana gelmiştir. Bu gelişme, özellikle hak 
 ve sorumlulukların çeşitliliği bakımından yaşanmıştır. Bunlardan öne 
 çıkan iki kavram “özel hayatın gizliliği” ve “adil yargılanma”dır. 
 Sonuç olarak Türkiye’de, eğitim aracılığıyla dönemin düşünce 
 yapısına uygun vatandaş yetiştirmek amaç edinilmiştir. Vatandaşlık 
 eğitimini de konu edinen Hayat Bilgisi ders kitaplarının, dönemlerin 
 zihniyeti ve güncel sorunlarından etkilendiği söylenebilir.