The Contribution of Knowledge of the Environment of the Nuzūl and the Cause of the Nuzūl to the Understanding and Interpretation of the Verses (The Example of Surah al-Hujurat Verses 9-10)

Abstract

Yüce Allah’ın insanlara hidayet kaynağı olarak gönderdiği Kur’ân-ı Kerim, nüzûlünden günümüze değin Müslümanlar tarafından çeşitli şekillerde yorumlanmış ve bu yorumlar/tefsirler insanların istifadesine sunulmuştur. Kur'ân-ı Kerîm’in daha iyi anlaşılması için yapılagelen bu yorumlarda müfessirin yaşadığı çağ, aldığı eğitim, mezhebî bakış açısı ve dünya görüşü gibi faktörler etkili olmuştur. Bu çerçevede yapılan yorumlar/tefsirler elbette ki bizzat Kur’ân’ın kendisi değil, müfessirlerin kendi bilgi birikimleri çerçevesinde yapmış oldukları yorumlardan ibarettir. Dolayısıyla tefsirler incelenirken tefsir sahiplerinin bir taraf-tan âyetlerin nâzil olduğu dönemi yani nüzûl ortamını ve sebeb-i nüzûlleri dikkate alıp almadıklarını; diğer taraftan âyet yorumuna etki eden kişisel özelliklerini ve düşünce yapılarını irdelemek gerekir. Zira bunlar dikkate alınmadığında müfessirlerin âyetlerin doğru anlamını tespit edip edemediklerini, âyetlere kendilerinden bir anlam yükleyip yüklemediklerini ve âyetleri bağlamından koparıp koparmadıklarını ya da bir başka ifade ile tarihsel yanılgıya/anakronizme düşüp düşmediklerini anlamak mümkün olmayacaktır. Çalışmamızda Hucurât Sûresi 9-10. âyetlere yönelik olarak yapılan tefsirler, bahsedilen bu bakış açısıyla incelenecektir. Bunun için öncelikle Hucurât suresi hakkında genel bir bilgi verilmiş; ardından bu âyetler hakkında aktarılan sebeb-i nüzûl rivayetlerine eleştirel bir gözle yaklaşılarak nüzûl ortamı ile örtüşen en uygun sebeb-i nüzûl tespit edilmiştir. Sonrasında Mukâtil (ö. 150/767), Huvvârî (ö. 280/893), Tüsteri (ö. 283/896), Kummî (ö. 329/941), Mâtûridî (ö. 333/945), Kuşeyrî (ö. 465/1073), Cüşemî (ö. 494/1101), Zemahşerî (ö. 538/1144) Elmalılı (ö. 1942), Seyyid Kutub (ö. 1385/1965) ve Derveze (1984) gibi farklı zaman dilimlerinde yaşayan, ayrı ekol ve kültüre mensup müfessirlerin bu âyetler hakkında yaptıkları yorumlar belli bir tasnif çerçevesinde ele alınmıştır. Bu tasnifte a) nüzûl ortamı ve sebeb-i nüzûl bilgisini dikkate alarak yorum yapanlar b) nüzûl ortamı ve sebeb-i nüzûl bilgisini göz ardı ederek yorum yapanlar c) nüzûl ortamı ve sebeb-i nüzûl bilgisini göz ardı edip âyetleri bağlamından kopararak/tarih yanılgısına-anakronizm hatasına düşerek yorum yapanlar d) nüzûl ortamı ve sebeb-i nüzûl bilgisi üzerinde durmayıp âyetlerin o gün ne demek istediği üzerinde yoğunlaşarak genel yorum yapan bazı müfessirler şeklinde dört başlığa yer verilmiştir.