TARIM VE GIDA ÜRÜNLERİNİN REKABET ÜSTÜNLÜĞÜNÜN AKÜ İNDEKSİ İLE ÖLÇÜLMESİ: ÖZBEKİSTAN ÖRNEĞİ

Abstract

Tarım, birçok gelişmekte olan ülke için önemli bir ekonomik sektördür. Tarım sektörü günümüzde Özbekistan ekonomisinin de temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Tarım sektörünün istihdama, dış ticarete ve milli gelire olan katkıları ülke ekonomisi açısından büyük önem taşımaktadır. Tarımsal üretimin Özbekistan’ın GSYİH’sındaki payı %25 ve ülkedeki toplam işgücünün %23’ne istihdam oluşturmaktadır. Özbekistan sahip olduğu toprak ve iklim özellikleri ile çok geniş bir tarımsal üretim potansiyeline sahiptir. Tarım sektörü küresel ticarete önemli katkı sağlamaktadır. Bu nedenle son dönemlerde uluslararası tarım ürünleri ticaretine yönelik ilgi önemli ölçüde artmıştır. Ekonomik küreselleşme ile birlikte dünya tarım ürünleri ihraç pazarında rekabet her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle ülkelerin dünya tarım ürünleri ticaretinde rekabet edebilirlik düzeyini konu alan çalışmaların sayısında da artış görülmektedir. Bu çalışmada Özbekistan’ın tarım ve gıda ürünleri ihracatında karşılaştırmalı üstünlüğü analiz edilmiştir. Çalışmada Armonize Sistem (HS) sınıflandırmasına göre 1-24 fasıllar arasında yer alan tarım ve gıda ürünleri analize dâhil edilmiştir. Çalışma 2002-2020 yıllarını kapsamakta olup, veriler Uluslararası Ticaret Merkezi’nin veri tabanından derlenmiştir. Bu çalışmada yöntem olarak Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (AKÜ) indeksi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre Özbekistan canlı ağaçlar ve diğer bitkiler, yenilebilir meyveler, yenilebilir sebzeler, değirmencilik ürünleri ve lak, sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar fasıl grubunda karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Yıllara göre AKÜ indeks değerleri incelendiğinde Özbekistan’ın rekabet avantajının istikrarlı bir eğilim sergilemediği anlaşılmaktadır. Dünya tarım ürünleri ticaretinde karşılaştırmalı üstünlüğün artırılması için tarımsal üretimde verimlilik ve kalitenin iyileştirilmesi için politikaların geliştirilmesi gerekmektedir.