Stosowanie leków roślinnych, roślinnych wyrobów medycznych i suplementów diety przed planowanym zabiegiem operacyjnym. Cz. I. Składniki leków roślinnych i suplementów diety zwiększające ryzyko krwawienia

Abstract

Przedmiot badań. Zarówno leki roślinne jak i suplementy diety oraz niektóre wyroby medyczne przeznaczone do stosowania doustnego posiadają znaczną aktywność biologiczną, a co za tym idzie mogą w trakcie zabiegu operacyjnego wykazywać potencjalne wielokierunkowe działania niepożądane. Stosunkowo niewielu lekarzy pyta o stosowanie roślinnych substancji leczniczych i suplementów diety, a zdecydowana większość pacjentów nie ujawnia im w wywiadzie tej informacji. Mechanizmy niekorzystnych interakcji między jednocześnie stosowanymi lekami i produktami oraz wynikające z nich skutki kliniczne nie zostały do końca poznane, ale większość z nich to mechanizmy farmakodynamiczne i farmakokinetyczne prowadzące do zmian w działaniu leków syntetycznych (nasilenie lub zmniejszenie ich efektu terapeutycznego). Jednym z najpoważniejszych działań niepożądanych leków roślinnych i suplementów diety, jakie mogą się ujawnić w okresie okołooperacyjnym, jest wywołanie nadmiernego krwawienia. Może ono wynikać z zawartości w nich związków biologicznie aktywnych o działaniu przeciwzakrzepowym i hamującym agregację płytek krwi lub wykazujących aktywność fibrynolityczną. Cel badań. Celem badania było zebranie i usystematyzowanie wiedzy na temat wpływu stosowania leków roślinnych, roślinnych wyrobów medycznych i suplementów diety przed planowanym zabiegiem operacyjnym na ryzyko krwawienia. Dla wytypowanych surowców roślinnych i składników suplementów diety określono również mechanizmy działania i czas wskazany do odstawienia przed zabiegiem chirurgicznym, co pozwoli na wykorzystanie zebranych informacji w praktyce przez farmaceutów i lekarzy. Materiały i metody. Przeglądu piśmiennictwa dokonano przeszukując naukowe bazy danych: PubMed, Medline i Google Scholar. Wyszukiwanie odpowiednich artykułów na temat leków roślinnych, roślinnych wyrobów medycznych i suplementów diety i ich wpływu na procesy krzepnięcia przeprowadzono przy użyciu słów kluczowych „substancje roślinne/fitofarmaceutyki” (ang. herbal substances/phytopharmaceuticals), „suplementy diety” (ang. dietary supplements), „kumaryny” (ang. coumarins), „salicylany” (ang. salicylates), „krwawienie” (ang. bleeding), „operacja” (ang surgery), a w dalszej kolejności: „koagulacja” (ang. coagulation), „agregacja płytek” (ang. platelet aggregation). Zastosowana metodyka pozwoliła na wytypowanie, zarówno oryginalnych jak i przeglądowych prac z lat 1995-2023, dotyczących wpływu stosowania leków roślinnych, roślinnych wyrobów medycznych i suplementów diety na ryzyko krwawienia w okresie okołooperacyjnym. Wyniki. W opracowaniu przedstawiono sugerowane mechanizmy działania oraz czas na jaki należy odstawić roślinne substancje lecznicze lub suplementy diety zawierające składniki mogące zwiększać ryzyko krwawienia w wyniku interakcji z lekami stosowanymi przed, w trakcie lub po operacji. Wnioski. Lekarze i pacjenci powinni być świadomi potencjalnych działań niepożądanych wynikających ze stosowania roślinnych substancji leczniczych lub suplementów diety w okresie okołooperacyjnym, zwłaszcza w odniesieniu do układu krzepnięcia i czynności płytek krwi. Istotne jest zatem uzyskanie przed operacją informacji od pacjenta co do stosowania tych produktów oraz umieszczenie tych informacji w dokumentacji medycznej, co pozwoli uniknąć wystąpienia niepożądanych reakcji w okresie okołooperacyjnym.