İslam Fethinden Selçuklulara Kadar Nesâ (30-426/650-1035)

Abstract

Bu çalışma, kadim Horasan coğrafyasının kuzey kesiminde bulunan ve harabeleri günümüzde Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarında yer alan Nesâ şehrinin İslamî tarihinin belli bir kesitini konu edinmektedir. Zaman olarak Nesâ’nın Müslümanlar tarafından fethedildiği 30/650 senesinden Selçuklu hakimiyetine girdiği 426/1035’e dek süren 396 Hicri/385 Miladi yıllık dilimle sınırlandırılmıştır. Mekan bakımından ise yalnız Nesâ şehrine ve onun kontrol ettiği bölgedeki kırsal kesime odaklanmıştır. Mezkûr evrede Nesâ’nın tarihini siyasi ve sosyo-ekonomik yönleriyle, bir bütün halinde, kapsamlı şekilde sunmayı amaçlamaktadır. Araştırmanın ana yöntemi Orta Çağ yazılı kaynaklarından derlenen malumatı modern arkeolojik ve coğrafi verilerle karşılaştırarak yahut takviye ederek değerlendirmek ve yeni bir bakış açısıyla kurgulayarak arz etmektir. Nesâ adının anlamı ve öyküsü, şehrin coğrafi konumu ve fethi, Nesâ’nın Horasan’daki politik statüsü, Nesâ havalisinde cereyan eden siyasi-askeri hadiseler ve isyanlar, Nesâ kent merkezinin fiziki görünümü ve unsurları, kırsalda bulunan yerleşimleri ve ribatları, Nesâ halkının sosyal dokusu ve iktisadi faaliyetleri bu makalenin kapsamı dahilindedir. Nihai hedef İslam fethini takip eden dört asır boyunca sürekli büyüyen ve gelişen Nesâ’nın Selçuklu egemenliğine girdiği esnada maddi ve manevi açıdan ne durumda olduğunu ortaya koymaktır.