Siyasî Meşruiyet Aracı Olarak Büveyhî Sikkeleri

Abstract

Listen

Translate article

934-1056 (H. 322-448) tarihleri arasında İran ve Irak coğrafyasında hüküm süren Büveyhoğulları aslen Deylem kökenlidir. Fakir bir aileden gelmekte olup geçimlerini paralı askerlik ile sağlamaktaydılar. Büyük kardeşleri İmâdüddevle lakaplı Ali b. Büveyh’in stratejik zekâsı sayesinde diğer Deylemliler arasından temayüz ederek Fars’ta kendi devletlerini kurmuşlardır. Küçük kardeşleri Ahmed b. Büveyh de ağabeylerinin yönlendirmesi ile 945 yılında Bağdat’a girerek Abbâsî Halîfesi Müstekfî-Billâh’ın emîrülümerâsı olmuştur. Böylece devletin Irak kolu da kurulmuştur. Ahmed b. Büveyh burada devrin icap ettirdiği şekilde halifeden hilat, lakap ve sancak gibi saltanat alametlerini teslim almıştır. Bunun ardından halîfe, -daha evvel yapılmayan bir uygulama olarak- Büveyhoğullarına verdiği lakap ve künyenin, bütün altın ve gümüş paralar üzerine kendi adıyla birlikte basılması emrini vermiştir. Böylece başa geçen her Büveyhî emîri, bir saltanat alameti olarak kendi adına para bastırmaya başlamıştır. Darp edilen sikkeler üzerinde kelime-i tevhid ile birlikte dua ve ayetler, Büveyhî emirlerinin adı ve lakabı, varsa kendilerine tabi olan hükümdar adı, dönemin halifesi, darp yeri ve basım tarihi yer almaktadır. İslâmi sikkelerde sınırlı sayıdaki tasvirli örneğin arasına, Büveyhî emirlerinin, -eski İran modelinde bir devlet kurma idealinin de etkisiyle- kendilerini Sâsânî tâcı ve ünvanı ile darp ettirdikleri sikkeler dâhil edilebilir. Yapılan bu çalışmada bir hâkimiyet göstergesi olarak darp edilen sikke örnekleri üzerinden, Büveyhîlerin para bastırmaya gösterdikleri ehemmiyet hakkında bilgi verilerek bunlar üzerinden dönemin siyasi ve ekonomik olayları, emirler arasında yaşanan otorite mücadeleleri, metbu-tabi ilişkileri ve halîfe ile olan münasebetleri okunmaya çalışılacaktır. Bunun yanında Büveyhî darphaneleri ve bunların işleyişi hakkında da bilgi verilecektir.