Serhadd-i İslâmiyyede Bir Kalenin İhyası: Bağdat Kalesi’nin Tamiri (H. 1134-1135/ M. 1722-1723)

Abstract

III. Ahmed zamanında sınır boylarında bulunan kale yapıları muhtelif sebeplerle elden geçirilip tamir edilmişti. Tamir edilen kalelerden biri İran hududunda bulunan Bağdat kalesidir. Bağdat Kalesi Osmanlı Devleti için siyasi, ekonomik, sosyal ve askerî açıdan büyük bir öneme sahiptir. Safevi Devleti ile ve Osmanlı Devleti’nin askerî çekişme sahasının merkezinde bulunan kale, Mezopotamya’da hakimiyeti korumak, sınır güvenliğini sağlamak, doğuya yapılacak seferlerde askeri lojistik üssü olarak kullanılmak üzere, Osmanlı Devleti tarafından pek çok kez tamir edilmiştir. Bu tamirlerin boyutları kalenin harap olan bölümlerinin büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Kalede yeni ihtiyaçların hasıl olması durumunda mimari bazı eklemeler de yapılabiliyordu. Bu çalışma Sultan III. Ahmed zamanında zamanla harap olmuş Bağdat Kalesi’nin 1722’de başlayan onarımını konu edinmektedir. Çalışma, arşiv vesikalarıyla, dönemin kaynaklarını inceleyerek, keşif sürecinden başlamak üzere, kalenin tamir edilen ve yeni eklenen bölümlerini, inşaat için sarf edilen malzeme ve işçilik ücretlerini tespit etmeyi, ayrıca bu tamirat için Osmanlı ekonomik kaynaklarından ne kadar sarf edildiğini saptamayı amaçlamaktadır.