RUMELİ’DE BİR EŞKIYA: HİBETULLAH “ZÎDE KADRUHÛ”

Abstract

Bu makale, 18. yüzyıl başlarında Manastır ve çevre kazalarda etkili olan eşkıya Hibetullah’a odaklanmaktadır. Makalenin temel amacı, Hibetullah'ın kimliğini tespit etmek, faaliyetlerini incelemek ve bu eşkıyanın zaman içinde nasıl algılandığını anlamaktır. Öncelikle Türkiye ve Balkanlarda eşkıyalık literatürüne ait birkaç örnek verilmiştir. Hibetullah’ın kimliği tespit edildikten sonra literatürdeki eşkıya algısının farkına değinilmiştir. Arşiv kaynakları, Hibetullah'ın faaliyetleri ve devlet tarafından nasıl görüldüğü konularında temel bilgiler sağlamak üzere kullanılmıştır. Ayrıca, makalede öne sürülen iddiaya göre, eşkıyanın merkezileşme için bir araç olarak kullanıldığı vaka üzerinden değerlendirilmiştir. Bölgesinde namlı bir eşkıya olan Hibetullah’ın aynı zamanda martolos olması, bu askeri grup ile eşkıyalar arasındaki bağı göstermek açısından da önemlidir. Lanetlenen bir eşkıyanın zaman ve mekânın şartlarına göre dua alan bir askere nasıl dönüşebileceği üzerinde durulmuştur. Hibetullah'ın ölümü, bölgedeki eşkıyalık hareketlerine son vermemiştir. İddia edildiği gibi eşkıyalık merkezileşmenin bir aracı olmaktan ziyade, eşkıyalık ile mücadele edilerek mevcut düzen korunmak istenmektedir. Eşkıyaların bağışlanarak sisteme dahil edilmesi martolosların eşkıyalarla daha derin bağlar kurmasına ve bu grubun yozlaşmasına yol açmıştır.