RİSĀLE-İ BAḲḲĀLÇILIḲ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Türk toplumu içerisinde hayatın hemen her alanını şekillendiren ve çoğunlukla sözlü geleneğe dayanan toplumsal normların ticaret hayatını da şekillendirdiği bilinmektedir. Her meslek dalının zaman içerisinde kendi iç kaidelerini oluşturduğu ve ticaretin bu kaidelere göre yapıldığı tarihi bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Anadolu Türklüğü, bu kaideleri meslek loncaları ve ahilik teşkilatı gibi kurumlar aracılığıyla uygulamıştır. Doğu Türklüğünün ticaret hayatında için de bugün dünyanın çeşitli kütüphanelerinde bulunan onlarca meslek risalesinden anlaşılacağı üzere benzer denetim mekanizmalarının var olduğu söylenebilir. Özellikle Uygur Türklerinden kalan meslek risaleleri, geleneksel mesleklerin hem icrasının hem de gelecek nesillere aktarılmasının belli kaidelere göre gerçekleştiğini göstermektedir. Söz konusu kuralların toplumun gelenek, görenek ve inancından beslendiği düşünüldüğünde risalelerin sadece mesleklerle ilgili bilgileri içermediği, toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel yapısı hakkında da bazı bilgileri günümüze aktardığı söylenebilir. Ayrıca toplum içerisinden derlenerek kaleme alınan bu eserler Türk dilinin ses ve şekil özelliklerinin yanında söz varlığının da ortaya konmasında önemli birer kaynak olduklarını söylemek yanlış olmayacaktır.
 Bu çalışmada Berlin Staatsbibliothek Kütüphanesi Ms. or. oct. 1659 numarada Risale-i Baqqalçılık adıyla kayıtlı yazma eser incelenmiştir. Eserin çeviri yazı yoluyla aktarımı yapıldıktan sonra dikkat çeken dil ve imla özellikleri ortaya konulmuştur. Ayrıca eserin söz varlığının ortaya konması amacıyla bir de gramatikal dizin hazırlanmıştır.