Psychologiczne i społeczne aspekty poparcia dla autorytarnej polityki

Abstract

Główne pytanie, na które szukamy odpowiedzi w tym artykule, dotyczy czynników, które mogą wyjaśnić poparcie dla autorytarnej władzy Zjednoczonej Prawicy, utrzymujące się w polskim społeczeństwie. Autorytarne rządy rozumiane są jako taki sposób rządzenia, w którym istnieją demokratyczne instytucje (wolne wybory, sejm i senat, różne partie, organizacje społeczne, czy rzecznik praw obywatelskich), ale ich wpływy są stopniowo ograniczane, tak by rządzący mogli maksymalizować swoją władzę. Regułami autorytarnego systemu są zwykle: tworzenie własnych elit, ograniczanie wpływów opozycji, zastraszanie i represjonowanie przeciwników, jednostronna agresywna propaganda [por. Inglehart, Norris 2016; Levitsky, Way 2010; Przeworski 2017]. Dwa badania, prowadzone w 2016 roku na ogólnopolskich losowych próbach osób dorosłych (badanie 1: n = 1019; badanie 2: n = 1063), w których mierzono stosunek do autorytarnej władzy za pomocą dwóch skal oraz stawiano pytania o zgodę na jednopartyjność, wykazały predyktywną dla stopnia akceptacji tej władzy rolę kilku zmiennych mentalnych. Konserwatywny światopogląd, prawicowy autorytaryzm, narcyzm grupowy, akceptacja niczym nieograniczonej wolności sprzyjają poparciu autorytarnej władzy (wyniki wielozmiennowych analiz regresji – badanie 1); wysoka ważność dwóch zasad moralnych: troski/krzywdy oraz sprawiedliwości osłabia poparcie dla autorytarnej władzy, natomiast ważność zasad wspólnotowych: lojalności grupowej, autorytetu i świętości – wzmacnia to poparcie (badanie 2).