Przedwojnie i powojnie – podzielony świat w wizji modernizacji powojennej prasy codziennej (Łódź 1945–1948)

Abstract

Pierwsze lata powojenne to moment konstruowania świata na nowo. Moment umożliwiający redefinicję – nadanie znaczenia starym słowom. Przyglądając się wydawanej w Łodzi powojennej prasie codziennej, można stwierdzić, że jedną z zauważalnych cech dyskursu jest jego organizacja wokół dwóch przeciwstawnych kategorii: tego, co było przed wojną – czyli „Polski przedwrześniowej”, oraz chwili obecnej i projektowanej przyszłości, czyli tego, co nastąpiło po II wojnie światowej. Na przykładzie czterech dzienników publikowanych w latach 1945–1949 śledzę binaryzującą logikę kształtującego się dyskursu socjalistycznego. Rekonstruuję, jak definiowany był powojenny świat, w tym rola robotniczego miasta w odradzającej się Polsce. Jaki punkt odniesienia dla modernizacyjnych wizji przywoływała prasa? Jakie były płaszczyzny nadchodzącej zmiany? Czy warto było wrócić do poprzedniej rzeczywistości społecznej II Rzeczpospolitej lub odtworzyć jej elementy? W poniższej analizie proponuję także spojrzeć na powojenną prasę w nieco innym niż zazwyczaj świetle. Po pierwsze, dystansuję się wobec ujmowania powojennego języka prasy jako nowomowy. Po drugie, podkreślam nie tyle znaczenie politycznej mobilizacji przypisywanej powojennej prasie, ile politycznego wyciszenia i budowy jak najszerszej koalicji dla rekonstrukcji kraju pod przewodnictwem nowego rządu. Z tej perspektywy binaryzująca logika dyskursu staje się uniwersalną charakterystyką języka próbującego narzucić swoją hegemoniczną wizję świata, a jej celem jest nie tyle aktywizacja, ile inkluzja.