PETRUS PLANCIUS I CHRISTIAN ROMSTET, CZYLI PRODUKCJA I KOPIOWANIE GLOBUSÓW W XVII WIEKU NA PRZYKŁADZIE OBIEKTU ZE ZBIORÓW MUZEUM KARKONOSKIEGO W JELENIEJ GÓRZE

Abstract

W Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze znajduje się globus nieba, którego autor dotychczas był nierozpoznany. Dzięki analizie kartusza udało się ustalić wytwórcę, którym okazał się Christian Romstet z Lipska. Pierwowzorem był globus Petera Planciusa, wydany przez Pietera van den Keere’a w Amsterdamie w 1615 r. Plancius przygotował w XVII w. cztery pary globusów, wydane przez Pietera van den Keere’a. Wcześniej, w 1589 r. aktualizował mapę globusa nieba Jacoba van Langrena z 1586 r., natomiast w 1597/1598 r. współpracował z Jodocusem Hondiusem Starszym przy globusie nieba. Jego mapa Nova et exacta Terrarum Orbis… (1592) stanowiła podstawę przy produkcji i aktualizacji globusów Ziemi. Romstet był jednym z czterech wytwórców, którzy wydali reedycję globusów Planciusa. Korzystał z wydania z 1615 r., będącego nieaktualizowanym przedrukiem mapy z 1612 r. Romstet zaktualizował i zredagował mapę nieba do ówczesnej wiedzy astronomicznej. Przede wszystkim dodał nowe gwiazdozbiory, ustanowione przez Jana Heweliusza i Gottfrieda Kircha. Wizerunki gwiazdozbiorów zachowane są w konwencji zaproponowanej przez Gerarda Merkatora. Płyty miedziorytnicze Keere’a posłużyły Johannesowi Janssoniusowi do wydania czterech par globusów, w tym o średnicy 26,5 cm w 1627 r. Globusy Planciusa zostały opublikowane przez trzech wydawców z nowo wykonanych matryc: Matthaeusa Greutera w 1636/1638 r. (śr. 26,5 cm), Jeana Boisseau w 1644 r. (śr. 14,5 cm) i Romsteta w 1691 r. (śr. 26,5 cm). Obecnie wiadomo o czterech egzemplarzach globusów Romsteta: dwóch Ziemi i dwóch nieba. Bardzo podobny do omawianego obiekt znajduje się w Bibliotece Księżnej Anny Amalii w Weimarze.