Otoczaki skandynawskie jako materiał do produkcji kruszyw łamanych – petrograficzna identyfikacja minerałów potencjalnie reaktywnych alkalicznie

Abstract

Listen

Translate article

Artykuł przedstawia wyniki szczegółowych badań petrograficznych 15 skał, wybranych spośród 102 otoczaków skandynawskich, pobranych z osadów ostatniego zlodowacenia w żwirowni w północno-zachodniej Polsce, a także grysu polodowcowego z północno-wschodnich Niemiec. Miały one na celu identyfikację w materiale polodowcowym obecności potencjalnie reaktywnych form krzemionki i okruchów skał w kontekście ASR (Alkali-Silica Reaction). W trakcie prac terenowych ustalono, że w materiale skalnym złożonym z otoczaków skały krystaliczne dominowały nad skałami osadowymi. Grys polodowcowy składał się głównie z ziaren różnych odmian granitów, wapieni, gnejsów i piaskowców, odpowiednio w udziale 30,8%, 20,6%, 15,6% i 15,0% masy, przy czym udział ziaren skał osadowych oraz magmowych był zbliżony i był większy niż udział ziaren skał metamorficznych. Obecne były także okruchy reaktywnych czertów i krzemieni, które stanowiły nieco ponad 1% masy tego kruszywa. W analizowanych otoczakach stwierdzono występowanie dwóch form reaktywnej krzemionki – kwarcu w stanie naprężenia i kwarcu mikrokrystalicznego. Ten pierwszy obecny był we wszystkich skałach magmowych głębinowych, metamorficznych i osadowych w zróżnicowanym udziale, od 7,7% do 96,4% objętości, z kolei ten drugi stanowił spoiwo w piaskowcach. Poza nimi, w granitach nierównokrystalicznych z białokremowymi oraz jasnoróżowymi skaleniami znajdowały się przerosty myrmekitowe, a w porfirach drobnokrystaliczna masa kwarcowo-skaleniowa. Tylko diabaz drobnokrystaliczny czarny nie zawierał tego typu składników.